Nauczanie domowe, czy też edukacja domowa (ang. homeschooling) stanowi alternatywną do tradycyjnej formę kształcenia. Za nauczanie dziecka odpowiadają w tym wypadku rodzice lub opiekunowie prawni, nie szkoła. To oni podejmują decyzję i wybierają metody kształcenia małoletnich, sami tworzą też program. Pozwala im to na realizację procesu edukacji swoich pociech w sposób zindywidualizowany, tj. stosownie do ich wieku i potrzeb, a także predyspozycji i zainteresowań. Co ważne, muszą przy tym zachować zgodność z zakresem wiedzy, jakiego wymaga się na danym poziomie kształcenia. Opcja ta jest o tyle interesująca dla rodziców, że pozwala w pełni wykorzystać potencjał dziecka i to zaczynając od pierwszych lat nauki. Co więcej, nauczanie domowe pozwala im na samodzielny wybór metod pracy pedagogicznej – takich, które w ich uznaniu będą najefektywniejsze.
Edukacja domowa jest alternatywą dla instytucji szkoły. Pozwala uczyć dziecko w domowym, rodzinnym środowisku w miejsce sformalizowanej rzeczywistości. W metodzie tej szkołą jest dom, natomiast rolę nauczycieli przejmują rodzice, bliscy lub inne osoby uczestniczące w procesie nauczania. Dzięki temu rodzice mają kontrolę nad treściami, których uczą się dzieci, jak również nad otoczeniem, w którym przebywają one na co dzień.
Nauczanie domowe – o czym mowa?
W Polsce obowiązkowi edukacyjnemu podlegają dzieci w wieku od 6 do 18 lat – każde z nich musi się uczyć. Nauczanie domowe stanowi legalną formę kształcenia. Młodociani będący w tym trybie muszą najpierw zostać zapisani do szkoły stacjonarnej. Formalnie rzecz biorąc, są więc jej uczniami, z tą różnicą, że nie biorą udziału w odbywających się w niej tradycyjnych lekcjach. W to miejsce uczestniczą w zajęciach poza systemem szkolnym, a określenie ich celów i jakości leży po stronie rodziców lub opiekunów prawnych. Wbrew temu, co mogłoby się wydawać, nie jest konieczne, by mieli oni wykształcenie pedagogiczne.
Domowe nauczanie w naszym kraju regulowane jest na mocy ustawy, w myśl której po uzyskaniu zgody dyrektora szkoły, do której dziecko jest zapisane, można je uczyć w domu. Oznacza to, że nie znika całkiem więź ucznia z placówką. Poza tym, po zakończeniu każdego roku nauki dziecko ma obowiązek podejścia do egzaminów klasyfikacyjnych. To one zweryfikują poziom jego wiedzy przyswojonej w trybie nauczania domowego.
Taka forma kształcenia może być prowadzona na różne sposoby – wszystko zależy od tego, jak kreatywni są rodzice, a także jakie metody nauczania preferują. W tej ostatniej kwestii mogą oni stosować zarówno tradycyjne, jak i nowoczesne rozwiązania edukacyjne. Co ważne, nie można zapominać, że nauczanie domowe powinno spełniać wymóg zgodności z zakresem wiedzy, który jest wymagany na danym poziomie kształcenia.
Pomocą dla rodziców decydujących się na nauczanie domowe z pewnością może być nieustannie rozwijający się internet, a także technologie multimedialne i postępująca cyfryzacja. Oferowane przez nie nowoczesne metody zdobywania wiedzy przez dzieci (od najmłodszych lat) to np. e-booki, komputerowe programy edukacyjne, gry i tym podobne interaktywne formy. Są one doskonałym uzupełnieniem klasycznych technik nauczania. Przynoszą szereg korzyści, w tym m.in.:
- umożliwiają integrowanie się dzieci w grupach;
- pozwalają na naukę poprzez zabawę;
- dzięki nim możliwe jest monitorowanie osiągnięć uczniów.
Korzystając z nauczania domowego, dzieci nie piszą kartkówek ani sprawdzianów, nie są im też wystawiane oceny. Jednak – jak wspomniano powyżej – zdobyta przez nie wiedza jest weryfikowana. Egzaminy klasyfikacyjne na koniec roku szkolnego są obowiązkiem każdego ucznia, który uczy się w trybie edukacji domowej. Warto dodać, że każdy z nich, mimo nauki w domu, ma możliwość korzystania z zajęć dodatkowych w szkole.
Nauczanie domowe – zalety i wady
Jeżeli rozważamy przejście na nauczanie domowe, przeanalizujmy najpierw wszystkie plusy i minusy takiego rozwiązania. Z taką wiedzą łatwiej nam będzie podjąć decyzję.
Nauczanie domowe – plusy
Nauka w domu w pewnością niesie ze sobą dużo zalet. Co najistotniejsze, rodzice mają pełną kontrolę nad procesem nauczania, mogą więc dostosować materiał do zainteresowań dziecka. Dodatkowo mają możliwość poświęcenia mu odpowiednio dużo czasu, podczas gdy w szkole nauczyciel nie ma realnych szans, aby podzielić swoją uwagę na każdego ucznia z osobna.
Tempo nauczania domowego jest odpowiednie dla dziecka. Oznacza to, że jeśli ma ono problemy z przyswojeniem jakiejś partii materiału lub zrozumieniem danego zagadnienia, można mu je ponownie wytłumaczyć, względnie przedstawić w inny sposób. Co więcej, po pewnym czasie mamy możliwość spokojnie wrócić do tematu i powtórzyć go.
Przekazywanie wiedzy może się odbywać w dowolny sposób, nie ma ograniczeń z tytułu obowiązującego harmonogramu szkolnego. Przykładowo: lekcja biologii może mieć miejsce na spacerze w parku, a matematyki podczas zakupów w sklepie.
Długość lekcji zależy od tego, jakie potrzeby w tym względzie ma dziecko, co oznacza, że nie musi wynosić ustalonych 45 minut.
Dużym plusem nauczania domowego jest nauka umotywowana autentyczną chęcią zdobycia nowej wiedzy przez ucznia i jego satysfakcją z tego faktu. Nie jest to więc nauka dla ocen. Dlatego też rodzice nie korzystają z dziennika, nie stawiają w nim not, nie zadają również zadań domowych. Dzięki temu ostatniemu dziecko zyskuje dużo wolnego czasu po lekcjach – idealna okoliczność do tego, by zająć się swoim hobby lub oddać się swojej pasji.
Nauczanie domowe może również stanowić czynnik scalający rodzinę. Na swój sposób umożliwia przekazywanie uznawanych w niej zasad i wartości.
Warto zauważyć, że instytucja szkoły nie zawsze odpowiada potrzebom dziecka. Zdarzają się w niej incydenty przemocy i agresji, natomiast zakres materiału do przyswojenia potrafi przytłoczyć. Kiedy uczeń czuje się zagubiony w szkolnej rzeczywistości, nauczanie domowe wydaje się idealnym rozwiązaniem.
Nauczanie domowe – minusy
Nauczanie domowe ma co prawda wiele zalet, jednak znajdą się również i wady tego rozwiązania. Najistotniejszą z nich wydaje się brak kontaktu z rówieśnikami. Odgrywa on ważną rolę w przypadku dzieci w każdym wieku, tymczasem ucząc się w domu, nie mają one okazji do współpracy z innymi uczniami, nie biorą też udziału we wspólnych zabawach czy grach zespołowych, nie uczestniczą też w szkolnych wycieczkach. Dzieci będą więc uboższe o doświadczenia i wspomnienia z tego typu aktywności. Zawieranie nowych znajomości poza szkołą nie jest łatwe.
W nauczaniu domowym poziom i zakres wiedzy dziecka zależny jest zarówno od wykształcenia rodzica, jak i od jego umiejętności przekazywania wiedzy. Jeśli ma on problem z określonymi zagadnieniami, nieodzowne stają się zajęcia dodatkowe. Najczęściej chodzi tu o pomoc w takich przedmiotach jak fizyka i chemia, ale także matematyka i język obcy.
Nauczanie domowe stanowi duże wyzwanie: zarówno rodzic, jak i dziecko muszą się wykazać samodyscypliną i samozaparciem, ponadto dobrą organizacją i odpowiednim zarządzaniem czasem. Wymogiem jest też obowiązek przystąpienia do corocznych egzaminów. Koniecznością staje się wyznaczenie nowych ról w rodzinie, a także wyższy poziom aktywności rodziców. Minimum jeden z nich staje się nauczycielem, a to oznacza, że jednocześnie pomaga w nauce, ale i egzekwuje i wymaga.
W szkole systemowej pracuje kadra nauczycieli o odpowiednich kwalifikacjach, do tego dysponuje ona zazwyczaj ciekawym sprzętem. Z kolei w edukacji domowej zarówno rodzic, jak i dziecko muszą mieć i wykazać się dużą dozą samozaparcia i poświęcenia. Co więcej, ten tryb nauki wymaga od nich również umiejętności dobrej organizacji czasu. Zdarza się też czasami, że rodzic jest zmuszony do rezygnacji z pracy zarobkowej, co oczywiście wiąże się jednoznacznie ze zmniejszeniem dochodu rodziny.
Podsumowanie
Nauczanie domowe wydaje się bardzo interesującą alternatywą dla instytucji szkoły. Aby jednak było efektywne i korzystne dla naszego dziecka, musi zostać odpowiednio zorganizowane i zaplanowane. Zgodnie z opinią rodziców, którzy zdecydowali o uczeniu swoich pociech w domu, jest to wyzwanie, którego naprawdę warto się podjąć. Twierdzą oni, że nauczanie domowe kreuje najlepsze warunki do rozwoju dzieci. Jeśli więc rozważamy przejście na ten tryb nauki, przeanalizujmy wszystkie jego plusy i minusy. Z taką wiedzą łatwiej nam będzie podjąć najbardziej korzystną i dobrą decyzję – zarówno dla naszego dziecka, jak i dla nas.
Źródła:
- https://domowa.edu.pl/czym-jest-edukacja-domowa/
- https://www.bobowozki.com.pl/blog/porady/edukacja-domowa-wady-i-zalety
- https://smykgroup.com/pl/wady-i-zalety-edukacji-domowej/
