O Zdrowie Dbaj

Jak rozpoznać problemy ze zdrowiem psychicznym u siebie i innych

Stan zdrowia psychicznego współczesnych ludzi budzi coraz więcej niepokoju. Wskaźniki epidemiologiczne różnego rodzaju zaburzeń psychicznych nasilają się i dotyczy to różnych kultur i narodów, co z jednej strony odzwierciedla stan permanentnych napięć, konfliktów i pogarszających się warunków życia w kontekście określonych tendencji społeczno-demograficznych, a z drugiej strony globalny charakter problemów kształtujących jakość naszego życia [1].

 

Pod wieloma względami zdrowie psychiczne jest równie ważne jak zdrowie fizyczne – obie sfery wymagają troski i uwagi. Rozpoznanie problemów ze zdrowiem psychicznym u siebie lub bliskich może być trudne, ponieważ często objawy pojawiają się stopniowo i mogą być subtelne. Mogą one wpływać na nasze emocje, zachowanie, a nawet zdrowie fizyczne, utrudniając codzienne funkcjonowanie. Niekiedy osoby zmagające się z problemami psychicznymi nie są w pełni świadome, że ich trudności mogą wymagać wsparcia. Wczesne zidentyfikowanie sygnałów ostrzegawczych, zarówno u siebie, jak i u innych, jest kluczowe, aby odpowiednio zareagować i poszukać pomocy. Zacznijmy jednak od początku…

 

Czym jest zdrowie psychiczne

Według lekarza psychiatry Kazimierza Dąbrowskiego zdrowie psychiczne to zdolność do ciągłego rozwoju, który prowadzi do coraz głębszego zrozumienia, doświadczania, odkrywania i tworzenia wyższych poziomów rzeczywistości i wartości. Obejmuje to zarówno dążenie do osobistego ideału, jak i rozwijanie wartości społecznych, co pozwala na pełniejsze życie, zgodne z indywidualnymi i społecznymi aspiracjami.

Współczesna psychologia definiuje zdrowie psychiczne jako przejaw dojrzałej, dobrze przystosowanej i optymalnie funkcjonującej osobowości. Prawidłowy rozwój zdrowia psychicznego prowadzi do osiągnięcia dojrzałości osobowości, co wyraża się w rozwijaniu cech twórczych i przyjmowaniu twórczej postawy wobec życia. Osoba zdrowa psychicznie potrafi realistycznie oceniać swoje problemy, jest świadoma swoich słabości oraz niedoskonałości innych ludzi, z którymi się styka. Jednocześnie cechuje ją twórcza spontaniczność w pracy i w relacjach społecznych, a także umiejętność wykorzystywania swoich zdolności i kompetencji w działaniu [2].

 

A kiedy mówią: zmieniłeś się

Jednym z najczęstszych objawów problemów ze zdrowiem psychicznym są zmiany w nastroju, które mogą obejmować przedłużające się uczucie smutku, przygnębienia lub pustki, które nie ustępuje, nawet jeśli nie ma wyraźnych powodów. Osoby dotknięte tymi zmianami często zauważają u siebie nagłe wybuchy gniewu, irytację lub drażliwość, które są nieadekwatne do sytuacji i nietypowe dla ich normalnego zachowania. Tego rodzaju zmiany mogą prowadzić do izolacji, kiedy osoba zaczyna unikać spotkań towarzyskich, zamyka się w sobie i rezygnuje z kontaktów z rodziną i przyjaciółmi, nawet jeśli wcześniej czerpała z tych relacji radość.

Równocześnie może pojawić się brak motywacji do podejmowania codziennych obowiązków, takich jak prace domowe, nauka czy nawet hobby, które kiedyś sprawiały przyjemność, a teraz stały się wyzwaniem. Osoba może odczuwać, że nie ma energii ani chęci, by zaangażować się w aktywności, które dawniej budziły jej entuzjazm. To wszystko często towarzyszy uczuciu braku sensu w działaniach i życiu, co może pogłębiać uczucie wycofania.

Zmiany te mogą być subtelne i na początku łatwo je zignorować, zarówno przez osobę, której dotyczą, jak i przez jej otoczenie. Jeśli jednak utrzymują się przez dłuższy czas, szczególnie gdy stają się coraz bardziej zauważalne i wpływają na codzienne funkcjonowanie, mogą wskazywać na poważniejsze problemy ze zdrowiem psychicznym, takie jak depresja, zaburzenia lękowe czy inne zaburzenia nastroju. Rozpoznanie tych objawów na wczesnym etapie i podjęcie odpowiednich kroków może zapobiec ich pogłębieniu oraz pomóc w powrocie do równowagi psychicznej.

Zaburzenia psychiczne często prowadzą do negatywnych myśli, które mogą obejmować nadmierne zamartwianie się o przyszłość, zdrowie, pracę lub inne aspekty życia. Osoby dotknięte tymi zaburzeniami mogą również obwiniać się za rzeczy, na które nie mają wpływu, co pogłębia ich uczucie beznadziejności. W skrajnych przypadkach mogą pojawiać się myśli samobójcze lub obsesyjne myślenie o śmierci.

 

Trudności w koncentracji i podejmowaniu decyzji

Osoby z problemami psychicznymi często doświadczają trudności w koncentracji i podejmowaniu decyzji. Mogą mieć problemy z koncentracją na prostych zadaniach, które wcześniej nie sprawiały im trudności, co może prowadzić do frustracji i obniżenia efektywności w pracy czy nauce. 

Ponadto mogą często zapominać o ważnych wydarzeniach, terminach czy obowiązkach, co wpływa na ich organizację i codzienne funkcjonowanie. Trudności w podejmowaniu decyzji również są powszechne, często wynikają z braku pewności siebie lub nadmiernego lęku przed popełnieniem błędów. Te objawy, jeśli utrzymują się przez dłuższy czas i zaczynają wpływać na życie osobiste i zawodowe, mogą wskazywać na poważniejsze problemy ze zdrowiem psychicznym. 

 

 

Fizyczne objawy związane ze zdrowiem psychicznym

Chociaż problemy psychiczne mogą wydawać się odseparowane od zdrowia fizycznego, często manifestują się również w formie objawów somatycznych. Typowe fizyczne objawy związane ze zdrowiem psychicznym obejmują przewlekłe zmęczenie, które nie ustępuje po odpoczynku, a także bóle głowy, bóle mięśni lub inne dolegliwości, których przyczyna nie jest związana z chorobami somatycznymi. Osoby doświadczające takich objawów mogą również zmagać się z problemami trawiennymi, takimi jak biegunki czy bóle brzucha, które mogą być związane z lękiem lub stresem [3].

Często osoby zmagające się z tymi objawami odwiedzają wielu lekarzy, szukając rozwiązania dla swoich dolegliwości, zanim zrozumieją, że mogą one być wynikiem problemów psychicznych. Zrozumienie, że fizyczne symptomy mogą być wynikiem zaburzeń psychicznych, jest kluczowe dla skutecznego leczenia i poprawy jakości życia.

 

Zmiany w funkcjonowaniu społecznym

Osoby z zaburzeniami psychicznymi często zmieniają swoje zachowanie w relacjach społecznych, co może być istotnym wskaźnikiem problemów ze zdrowiem psychicznym. Możemy zaobserwować unikanie kontaktów z bliskimi, przyjaciółmi lub współpracownikami, trudności w utrzymaniu pracy lub obowiązków rodzinnych, zaniedbywanie higieny osobistej i codziennych obowiązków oraz problemy w komunikacji, takie jak bycie bardziej drażliwym, unikanie rozmów lub bycie nadmiernie defensywnym. Te zmiany mogą być wyraźnym sygnałem, że dana osoba zmaga się z problemami psychicznymi.

 

Jak pomóc sobie lub innym?

Budowanie odporności psychicznej jest kluczowym elementem zdrowia psychicznego i obejmuje takie aspekty jak rezyliencja i twardość psychiczna. Rezyliencja oznacza zdolność do adaptacji i zmiany reakcji w trudnych sytuacjach, podczas gdy twardość psychiczna to poczucie kontroli, otwartość na wyzwania i zaangażowanie. Ważne są także cechy osobowości oraz wybrane strategie radzenia sobie ze stresem [4]. Rozpoznanie problemów ze zdrowiem psychicznym to pierwszy krok do poprawy. Oto kilka kroków, które można podjąć:

  • Rozmowa z bliskimi: czasem otwarta rozmowa o uczuciach może przynieść ulgę. Osoby, które zauważą zmiany u innych, warto, aby delikatnie zapytały je, jak się czują i czy wszystko jest w porządku.
  • Konsultacja z profesjonalistą: wizyta u psychologa, psychiatry lub terapeuty może pomóc zdiagnozować problem i rozpocząć odpowiednią terapię.
  • Dbanie o zdrowy styl życia: aktywność fizyczna, zdrowa dieta i odpowiednia ilość snu mają pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne.
  • Unikanie izolacji: pomocne jest utrzymywanie kontaktów z bliskimi, nawet jeśli na początku wydaje się to trudne.

Istotne jest również wyrażanie wdzięczności, pielęgnowanie optymizmu, dbanie o zdrowie fizyczne oraz zarządzanie stresem.

Zdrowe środowisko życia, które zapewnia możliwość zaspokajania potrzeb jednostki i grupy oraz jest bogate w wartościowe zasoby, jest kluczowe dla rozwoju odporności psychicznej. Środowisko to powinno być dostosowane do możliwości adaptacyjnych osób w różnych fazach życia i być elastyczne w zakresie wprowadzania zmian.

Równie ważna jest edukacja zdrowotna, której celem jest budowanie i doskonalenie dobrostanu psychicznego. Powinna być ona dostosowana do potrzeb osób w różnych grupach wiekowych i środowiskach. Jej celem jest wspieranie zdobywania wiedzy i umiejętności, które wzmacniają dobrostan psychiczny oraz odporność psychiczną. Proces edukacji zdrowotnej powinien rozpocząć się w środowisku rodzinnym, gdzie pozytywny klimat emocjonalny, wsparcie emocjonalne oraz budowanie poczucia wartości u dziecka odgrywają kluczową rolę [5].

 

Kiedy zgłosić się po pomoc?

Jeśli problemy ze zdrowiem psychicznym zaczynają wpływać na codzienne funkcjonowanie, pracę, relacje lub pojawiają się myśli samobójcze, jest to wyraźny sygnał, że potrzebna jest profesjonalna pomoc. Warto pamiętać, że wizyta u psychologa czy psychiatry to naturalny krok w trosce o siebie – podobny do wizyty u lekarza przy dolegliwościach fizycznych. 

Problemy ze zdrowiem psychicznym mogą objawiać się na wiele różnych sposobów, zarówno poprzez zmiany w nastroju, zachowaniu, jak i fizyczne dolegliwości. Kluczem do rozpoznania tych problemów jest zarówno świadomość własna, jak i otaczających nas osób. Zrozumienie sygnałów wysyłanych przez organizm i psychikę pozwala na szybszą reakcję i zapewnienie wsparcia w trudnych chwilach. Wczesne rozpoznanie i odpowiednia interwencja mogą znacząco poprawić jakość życia i przyczynić się do szybszego powrotu do zdrowia.

Nie lekceważmy naszego zdrowia psychicznego. Jest ono silnie powiązane ze zdrowiem fizycznym, a kiedy jedno „utyka”, pociąga za sobą drugie. Dlatego dbajmy o siebie, o  właściwe samopoczucie, by cieszyć się jak najdłuższym zdrowiem, które wedle przysłowia jest tylko jedno.

Natalia Tatarczuch
Socjolog&Coach

 

 

Przypisy

1. P. Stecz, D. Podgórska-Jachnik, Zdrowie psychiczne (także) studentów: komentarz do raportu EZOP Polska, 2017.

2. D. Kurpas, H. Miturska, M. Kaczmarek, Podstawy psychiatrii dla studentów pielęgniarstwa, Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu, Wrocław 2009, s. 10.

3. A. Banakiewicz, M. Banasi, A. Kulik, Syndromy psychosomatyczne i ocena znaczenia choroby u pacjentów z IBS i CD jako wyzwanie dla pomocy psychologicznej, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio J, Paedagogia-Psychologia, 37(1), 2024, s. 191.

4. D. Strycharczyk, P. Clough, Odporność psychiczna. Strategie i narzędzia rozwoju, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2017, s. 37.

5. I. Heszen, H. Sęk, Psychologia zdrowia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 59.

Zobacz również >

Scroll to Top
Skip to content