Przyjaźń jest jednym z najważniejszych i najbardziej uniwersalnych aspektów ludzkiego życia. W każdym wieku pełni niezwykle istotną rolę w kształtowaniu osobowości, samopoczucia oraz zdrowia psychicznego. Z punktu widzenia psychologii przyjaźń spełnia różne funkcje, w tym wsparcia emocjonalnego, wzmacniania poczucia przynależności i tożsamości, a także stymulowania rozwoju osobistego.
Zagłębiając się troszeczkę w przeszłość, przyjaźń (philía) od czasów starożytnej Grecji była postrzegana jako jedna z najwyższych i najczystszych form miłości. Filozofowie, tacy jak Arystoteles i Platon, traktowali przyjaźń jako istotny element ludzkiego życia, który pomaga osiągnąć wewnętrzną harmonię i rozwój moralny. Philía, czyli miłość przyjacielska, była rozumiana jako więź oparta na wzajemnym szacunku, zaufaniu i wspólnych wartościach, wolna od zazdrości czy egoizmu, które mogą towarzyszyć innym formom miłości. Ta wyjątkowa forma relacji ceniona była za swoją stabilność i za to, że pozwalała na autentyczne wyrażanie siebie w towarzystwie osób, które nas wspierają i inspirują. Była dla starożytnych Greków miłością budującą wspólnotę, dzięki której ludzie mogli wzrastać moralnie, jednocześnie dzieląc się radościami i wyzwaniami życia [1].
Najważniejsze cechy przyjaźni
W wyniku badań nad relacjami międzyludzkimi w kulturach Stanów Zjednoczonych i Europy przyjaźń zyskuje znaczenie jako forma dobrowolnej i równej więzi. Kluczowe właściwości przyjaźni to dobrowolność, równość, pomoc, wspólna aktywność oraz zaufanie [2].
Dobrowolność w przyjaźni oznacza, że relacje te są świadomie wybierane przez obie strony. W przeciwieństwie do więzi rodzinnych, które są z góry narzucone, przyjaźnie stanowią rezultat naszych decyzji i preferencji. To my decydujemy, z kim chcemy spędzać czas, kogo chcemy wspierać, a kto będzie wspierał nas. Wybór przyjaciół opiera się na wspólnych zainteresowaniach, wartościach oraz doświadczeniach życiowych, co nadaje relacjom autentyczność i głębię. Kiedy przyjaźń jest dobrowolna, obie strony czują się bardziej zaangażowane i odpowiedzialne za jej rozwój.
Równość w przyjaźni jest elementem kluczowym, ponieważ bliskie relacje często zachowują równy status społeczny między przyjaciółmi. W idealnej sytuacji obie strony czują się na równi, co sprzyja otwartości i szczerości. Choć niektóre przyjaźnie mogą występować między osobami o różnym statusie społecznym, ważne jest, aby w takich przypadkach istniały mechanizmy, które pomagają zachować poczucie równości. Przykładowo relacje między przełożonymi a podwładnymi mogą być utrudnione przez hierarchię w miejscu pracy, ale jeśli obie strony są świadome swoich ról i wykazują się wzajemnym szacunkiem, można stworzyć przyjaźń opartą na równych zasadach.
Pomoc jest niezbędnym aspektem każdej przyjaźni. Przyjaciele pełnią rolę wsparcia w trudnych chwilach, co wzajemnie zbliża i buduje zaufanie. Drobne gesty, takie jak aktywne słuchanie, doradzanie czy po prostu bycie obecnym w trudnych momentach, mają w relacji ogromne znaczenie. Gdy ktoś odczuwa wsparcie i zrozumienie od przyjaciela, może łatwiej przejść przez życiowe wyzwania. Pomoc nie ogranicza się tylko do trudnych sytuacji – również radosne momenty, takie jak celebrowanie sukcesów, tworzą silniejsze więzi.
Wspólna aktywność – dzieląc się pasjami i zainteresowaniami, ludzie zbliżają się do siebie i wzbogacają swoje relacje. Wspólne spędzanie czasu, niezależnie od tego, czy jest to uprawianie sportu, uczestnictwo w wydarzeniach kulturalnych czy po prostu wspólne gotowanie, pozwala na naturalne budowanie relacji. Te wspólne doświadczenia tworzą wspomnienia, które umacniają relację, a jednocześnie dostarczają emocjonalnego wsparcia.
Zaufanie odgrywa bardzo ważną, jeśli nie najważniejszą rolę w każdej przyjaźni. Jest fundamentem długotrwałych relacji, umożliwiając dzielenie się osobistymi sprawami, emocjami i tajemnicami. Zaufanie pozwala na otwarte rozmowy bez obawy o ocenę czy odrzucenie. W miarę jak przyjaźń się rozwija zaufanie rośnie, co prowadzi do głębszej intymności i wzajemnego wsparcia. Wybierając przyjaciół, kierujemy się wartościami, które są dla nas istotne, a stworzenie sieci wsparcia opartej na zaufaniu wpływa na nasze samopoczucie i umiejętność radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami. Zaufanie, raz zbudowane, staje się fundamentem, o który warto ciągle dbać.
Przyjaźń jako wsparcie emocjonalne
Komunikacja, która ujawnia nasze prawdziwe „Ja”, sprzyja intymności, wzajemnemu zrozumieniu oraz odpowiedzialności za nasze emocje. Dzięki otwartemu wyrażaniu uczuć, nawet tych trudnych, jak lęki, złość czy poczucie osamotnienia, tworzymy przestrzeń do głębszej interakcji.
To, czego z pewnością wszyscy szukamy w przyjaźni, to możliwość uzyskania wsparcia emocjonalnego. Przyjaciele są często pierwszymi osobami, do których zwracamy się w momentach kryzysu, stresu lub radości. Wsparcie to działa nie tylko jak emocjonalna „poduszka”, ale pozwala też lepiej radzić sobie ze stresem i przeciwnościami losu. Ludzie, którzy mają przyjaciół, częściej przeżywają negatywne doświadczenia z większym spokojem i pewnością siebie, co jest jednym z głównych źródeł ich dobrostanu psychicznego. Nawet nie chodzi o większy spokój podczas życiowych burz, a to, że człowiek nie czuje się samotny. Sama świadomość bliskiej osoby ,,tam gdzieś” daje mentalne wsparcie. Ta nierzadko wymiana trudnych doświadczeń – która szczególnie potrafi zbliżać – pozwala na budowanie mostów, co prowadzi do większej empatii i chęci bycia podporą [3].
W rezultacie taka forma komunikacji umożliwia nam doświadczanie stanu jedności, w którym wszyscy uczestnicy czują się akceptowani i zrozumiani.
Budowanie własnej tożsamości
Przyjaźń, zwłaszcza w okresie młodzieńczym, pomaga kształtować tożsamość. Relacje z rówieśnikami pozwalają na poznanie różnych perspektyw, norm i wartości, które pomagają w rozwoju i weryfikacji własnych przekonań oraz priorytetów. Jakże ważne w najmłodszych latach jest środowisko, kiedy człowiek dopiero niejako buduje sam siebie. To, kogo spotkamy, jakie będziemy czerpać wzorce, wpłynie w przyszłości na różne wybory, decyzje, nasze zachowanie i postrzeganie świata pod każdym względem, co potwierdza piękne i prawdziwe powiedzenie: ,,Czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci”.
Bliskie relacje umożliwiają eksplorację, odnajdywanie własnej osobowości, próbę wyrażenia indywidualności, a także zrozumienie samego siebie. Przebywanie w grupie rozwija poczucie wspólnoty, co daje siłę i energię do działania. Silne zaangażowanie w kontaktach towarzyskich sprzyja tworzeniu trwałych więzi i wsparcia.
Otwarcie się przed innymi wymaga szczerości i odwagi na którą nie każdego jednak stać. Przejrzysta osobowość umożliwia dostrzeganie emocji i potrzeb innych ludzi. Wiele osób zakłada maski z obawy przed odrzuceniem, co może utrudniać nawiązywanie prawdziwych relacji. Noszenie masek jest łatwe, nie wymaga duchowego obnażania się, pokazywania pewnych słabości. Możemy być kim chcemy. Ale czy o to właśnie chodzi? Aby krygować się przed ludźmi z lękiem? Oczywiście niektórzy zostali zranieni i jest im trudniej się przełamać, to naturalne. To oni najczęściej udają twardzieli, kryjąc pod skorupką swoją wspaniałą i wrażliwą osobowość. Kiedy trafią na osobę, przed którą mogą się otworzyć, często doświadczają ulgi i oczyszczenia. Wzajemna szczerość pozwala im zrzucić ciężar, jaki niosą na swoich barkach. Otwierając się, zyskują nie tylko zrozumienie, ale również akceptację – najpierw od drugiej osoby, a z czasem także od samego siebie.
To właśnie w tych momentach najczęściej odkrywają, że ich wrażliwość nie jest słabością, lecz siłą, która pozwala na głębsze połączenia z innymi. Przez otwartość na siebie i dzielenie się swoimi emocjami mogą zbudować prawdziwą intymność. Takie relacje są wzbogacające i transformujące; uczą nas, że bycie autentycznym i szczerym prowadzi do większej satysfakcji w życiu.
Rozwój kompetencji społecznych
Relacje przyjacielskie to również przestrzeń do nauki i rozwijania empatii oraz kompetencji społecznych. Przyjaźń wymaga wzajemnego zrozumienia, wsłuchiwania się w potrzeby drugiej osoby i gotowości do poświęcenia się dla niej, co rozwija umiejętność współodczuwania. Częste kontakty z przyjaciółmi uczą rozpoznawania emocji, przede wszystkim u drugiej osoby, oraz reagowania na nie w sposób, który sprzyja kontaktom międzyludzkim. Przyjaźnie są również ćwiczeniem w zakresie rozwiązywania konfliktów, które są nieuniknione. Zdolność do radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, negocjowania i wypracowywania kompromisów to umiejętności ogromnie ważne dla zdrowych relacji w dorosłym życiu.
Życie w społeczeństwie staje się bardziej wartościowe dzięki zrozumieniu, empatii i współpracy. Prawdziwe przyjaźnie nie tylko wzbogacają nasze doświadczenia, ale są także niezbędne do naszego rozwoju i szczęścia. Poprzez otwartość i zaufanie budujemy więzi, które dają sens i znaczenie naszemu życiu w społeczności [4].
Przyjaźń a rozwój osobisty i poczucie wartości
Przyjaźń wymaga również pracy nad własnym rozwojem osobistym. Niezbędne jest stawienie czoła negatywnym cechom naszej osobowości oraz neurozom, które mogą wpływać na nasze relacje. Tylko poprzez samorozwój i refleksję jesteśmy w stanie iść naprzód [4].
Wzajemna bliskość może wpływać na motywację do realizacji marzeń, podejmowania nowych wyzwań i pracy nad własnymi słabościami. Przyjaźń sprzyja wyzwalaniu potencjału i odkrywaniu nowych zainteresowań. Dodatkowo to, co każdy w tym ,,układzie’’ powinien sobie cenić, to fakt, że dostarcza on także konstruktywnej krytyki, która z pewnością motywuje do rozwoju i pomaga w budowaniu realnego obrazu samego siebie, tzw. swoje ‘’Ja’’. Osoby otoczone wsparciem przyjaciół mają wyższe poczucie wartości, co przekłada się na większą pewność siebie w działaniu i lepsze radzenie sobie z wyzwaniami.
Przyjaźń jest czymś więcej niż tylko towarzystwem – to fundament, na którym opiera się zdrowie psychiczne, rozwój osobisty i poczucie przynależności. Relacje przyjacielskie wpływają na jakość życia, kształtują naszą tożsamość, uczą empatii i rozwijają nasze kompetencje społeczne. Bliskość przyjacielska daje nam wsparcie, które pomaga przetrwać trudne momenty, motywuje do rozwoju i poprawia zdrowie psychiczne oraz fizyczne. W świecie, w którym relacje często wydają się powierzchowne i szybkie, warto docenić prawdziwe przyjaźnie, które mogą stanowić nieocenione wsparcie na każdym etapie życia.
Zastanówmy się więc, jak możemy pielęgnować te wartościowe relacje w naszym życiu i jakie kroki możemy podjąć, aby stać się lepszymi przyjaciółmi dla innych? Czy jesteśmy gotowi zainwestować czas i energię w budowanie trwałych więzi, które wzmocnią naszą wspólnotę i przyniosą radość zarówno nam, jak i naszym bliskim?
Natalia Tatarczuch
Socjolog&Coach
Zapraszamy także do przeczytania podobnych tematycznie artykułów:
- Jak budować relacje z innymi ludźmi
- Trzy elementy idealnego związku – poznaj klucz do dobrych relacji
- Zadbaj o zdrowe relacje
Przypisy
- Ks. J. Pazgan, Przyjaźń w refleksji filozoficznej, Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne, Rok II, 2003, nr 1, s. 159.
- M. B. Adelman, M. R. Parks, T. L. Albrecht, „Natura przyjaźni i jej rozwój” [w:] Mosty zamiast murów, J. Stewart (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 361-367.
- J. Amodeo, K. Wentworth, „Odsłaniające siebie komunikacja: istotny pomost między dwoma światami” [w:] Mosty zamiast murów, J. Stewart (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 259-265.
- V. Albisetti, Być przyjacielem czy mieć przyjaciela? Sposób na poznanie samego siebie i innych, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 1999, s. 11.
