Zespół stresu pourazowego (PTSD) to poważne zaburzenie psychiczne, którego podstawowym kryterium rozpoznania jest przeżycie sytuacji, które wykraczają poza normalne ludzkie doświadczenia. Do takich zdarzeń należą: poważne zagrożenie życia lub zdrowia, poważne urazy doznane przez dzieci, małżonka, bliskich krewnych lub przyjaciół, zniszczenie domu lub społeczności oraz widok osoby, która niedawno lub obecnie doznała poważnego urazu lub zginęła w wyniku wypadku lub przemocy [1].
Objawy PTSD obejmują m.in. nawracające wspomnienia, koszmary senne, unikanie bodźców przypominających o traumie oraz silne reakcje emocjonalne. W terapii często stosuje się metody psychoterapeutyczne, farmakologiczne, a coraz częściej również komplementarne, takie jak masaż. Masaż, jako forma terapii dotykowej, może mieć istotny wpływ na redukcję objawów i poprawę jakości życia pacjentów.
Leczenie PTSD
W terapii osób po urazie traumatycznym dominującą metodą jest terapia poznawczo-behawioralna, która kładzie szczególny nacisk na umiejętność interpretacji zdarzeń po traumie. Główne kierunki pracy obejmują strategie edukacyjne oraz techniki narażające na urazowe treści. Wśród metod poznawczo-behawioralnych znajdują się techniki ekspozycyjne (kontrolowane i stopniowe wystawianie pacjenta na bodźce, które wywołują lęk związany z traumą), restrukturyzacja poznawcza (zmiana nieadaptacyjnych myśli i przekonań, które przyczyniają się do negatywnych emocji i zachowań), trening opanowywania lęku oraz techniki łączące różne elementy.
W terapii ekspozycyjnej, po nauczeniu pacjenta technik relaksacyjnych, stosuje się wyobrażeniową ekspozycję na traumatyczne wydarzenia, a następnie relaksację. Włączenie masażu do terapii PTSD może wspierać techniki relaksacyjne. Masaż pomaga w redukcji napięcia mięśniowego i stresu, co wspomaga ogólne efekty terapeutyczne. Dzięki masażowi pacjenci mogą łatwiej opanować techniki, co przyczynia się do skuteczniejszego radzenia sobie z objawami zaburzenia, takimi jak lęk, unikanie oraz negatywne myśli [2].
Fizjologiczne i psychologiczne aspekty masażu
Masaż działa na organizm na wielu poziomach. Fizjologicznie masaż prowadzi do zmniejszenia napięcia mięśniowego, poprawy krążenia oraz uwalniania endorfin, które są naturalnymi środkami przeciwbólowymi i poprawiają samopoczucie. Psychologicznie masaż może pomóc w redukcji stresu, lęku oraz poprawie ogólnego samopoczucia emocjonalnego. Aspekty te są szczególnie istotne w kontekście terapii ludzi, którzy doświadczyli silnych traum [3].
Fizjologiczne efekty masażu w terapii PTSD
Badania wykazują, że masaż może zmniejszyć lęk i poprawić nastrój. Podczas masażu aktywność mózgu zmienia się: wzrasta aktywność fal delta, a maleje aktywność fal alfa i beta. To oznacza głębszy stan relaksacji. Testy krwi pokazują, że masaż obniża poziom kortyzolu, hormonu stresu, i zwiększa poziom neuroprzekaźników, takich jak serotonina i norepinefryna, które poprawiają nastrój. Umiarkowany masaż ciśnieniowy zwiększa aktywność nerwu błędnego, co także pomaga obniżyć kortyzol.
Obrazowanie mózgu za pomocą rezonansu magnetycznego (fMRI) wskazuje, że masaż aktywuje obszary mózgu odpowiedzialne za regulację emocji i stresu, takie jak ciało migdałowate, podwzgórze i przednia kora zakrętu obręczy. To wszystko razem pomaga pacjentom z PTSD poczuć się lepiej i mniej lękowo.
Zabieg terapeutyczny z zastosowaniem masażu relaksacyjnego ma istotne znaczenie dla osób z zespołem stresu pourazowego. Taki masaż działa na poziomie ciała i umysłu, pomagając w osiągnięciu głębokiego relaksu i redukcji nadmiernych napięć mięśniowych, które są często obecne u osób z PTSD [4].
- Głęboki relaks i redukcja napięć mięśniowych
Tak jak wspomniałam, osoby z PTSD borykają się często z chronicznym napięciem mięśniowym, które jest wynikiem ciągłego stresu i lęku. Masaż relaksacyjny skutecznie pomaga w rozluźnieniu mięśni, co prowadzi do głębokiego odprężenia i złagodzenia fizycznych objawów stresu. Dzięki redukcji napięcia mięśniowego pacjenci mogą poczuć się bardziej komfortowo i zredukować dolegliwości bólowe związane z napięciem.
- Przywracanie harmonii ciała i spokoju umysłu
Masaż relaksacyjny sprzyja przywróceniu harmonii ciała, co jest szczególnie ważne dla osób z PTSD, które często czują się rozregulowane i napięte. Poprzez głęboki relaks masaż pomaga w osiągnięciu spokoju umysłu, co prowadzi do zmniejszenia objawów lękowych i poprawy ogólnego samopoczucia.
- Poprawa komfortu życia i samooceny
Regularne sesje masażu relaksacyjnego mogą przyczynić się do poprawy komfortu życia. Zmniejszenie napięcia mięśniowego i osiągnięcie stanu odprężenia może również wpłynąć na poprawę samooceny, co jest ważne w kontekście leczenia PTSD. Pacjenci często zauważają wzrost ogólnego samopoczucia i większe poczucie kontroli nad swoim ciałem i umysłem, co przyczynia się do lepszej jakości życia.
Praktyczne aspekty wdrożenia masażu w terapii PTSD
Przed rozpoczęciem terapii masażem ważne jest, aby terapeuta posiadał odpowiednie kwalifikacje oraz doświadczenie w pracy z osobami z PTSD. Należy również pamiętać o indywidualnym podejściu do każdego pacjenta, uwzględniając jego specyficzne potrzeby i ograniczenia. Współpraca z psychoterapeutą lub psychiatrą jest kluczowa, aby zapewnić kompleksowe wsparcie terapeutyczne.
Masaż może być skutecznym uzupełnieniem tradycyjnych metod terapii PTSD. Poprzez swoje wielopoziomowe działanie ma szansę przyczynić się do redukcji objawów zaburzenia, poprawy jakości życia oraz wsparcia procesów psychoterapeutycznych. Włączenie masażu do planu terapeutycznego może przynieść znaczące korzyści, jednak pod warunkiem, że jest przeprowadzane przez wykwalifikowanych specjalistów i w ścisłej współpracy z innymi formami terapii.
Natalia Tatarczuch
Socjolog&Coach
Zapraszamy także do przeczytania podobnych tematycznie artykułów:
- Masaż a radzenie sobie z traumą
- Znaczenie dotyku w masażu: psychologiczne aspekty fizycznej bliskości
- Wpływ masażu na proces akceptacji własnego ciała
Przypisy
- G. Bogucka, Uraz psychiczny i radzenie sobie z nim – modele teoretyczne, Warszawa 1996, str. 174.
- J. Heitzman, Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne w: Bilikiewicz A. (red.), Psychiatria, Tom 2, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2002.
- D. Boguszewski, J. Sado-Drapała, J. G. Adamczyk, I. Korabiewska, D. Białoszewski, Reakcja organizmu na klasyczny masaż karku. Badanie pilotażowe, „Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki w Białymstoku”, 2013, str. 20.
- M. Kolankowska-Trzcińska, Psychokosmetologia – możliwość redukcji stresu w gabinecie kosmetologicznym z wykorzystaniem muzykoterapii, masażu, jogi i medytacji, „Kosmetologia Estetyczna”, 11(4), 2022, str. 105-112.
