Nadwrażliwość słuchowa u dzieci jest zaburzeniem, które dotyka coraz młodsze pokolenia. Co więcej, systematycznie wzrasta liczba dotkniętych nim maluchów, a i my, dorośli, nie jesteśmy wolni od tego problemu. Hiperakuzja, jak również zwany jest ten stan, objawia się podwyższoną wrażliwością na dźwięki, które u normalnie słyszących osób nie wywołują negatywnych reakcji. Odgłosy o normalnym natężeniu odbierane są nie tylko jako za głośne i nieprzyjemne, ale i nierzadko bolesne. Przypadłość ta może w znaczący sposób wpływać na codzienne funkcjonowanie, a także rozwój emocjonalny i społeczny dzieci. Jakie są objawy nadwrażliwości słuchowej? I jak się ją leczy? Zapraszamy do lektury artykułu.
Czym jest nadwrażliwość słuchowa u dzieci?
Nadwrażliwość słuchowa, inaczej nadreaktywność słuchowa, jest zaburzeniem przetwarzania dźwięków (sensorycznym) – są one w nieprawidłowy sposób odbierane i przetwarzane. Naturalne odgłosy płynące z otoczenia wydają się niesamowicie głośne, nieprzyjemne, a bywa, że nawet bolesne. Dzieci, których dotyczy ten problem, odczuwają ból, a także znaczny dyskomfort w okolicznościach, które inne maluchy bez przeszkód tolerują i uważają za neutralne. Może chodzić o szum ruchu ulicznego, odgłosy włączonego odkurzacza, szczekanie psa, burzę czy nawet śmiech innych osób.
Nadwrażliwość słuchowa może w znacznym stopniu wpływać na jakość życia dziecka – obniża ją, prowadzi do społecznego izolowania się, unikania drażniących słuchowo miejsc i sytuacji. Co więcej, może powodować również problemy z koncentracją uwagi i nauką.
Co istotne, nadwrażliwość słuchowa może mieć związek z określonymi dolegliwościami, do których należą m.in. ADHD, spektrum autyzmu czy np. zaburzenia przetwarzania sensorycznego. Dzięki odpowiedniej diagnozie i leczeniu możliwe jest skuteczne wsparcie dziecka i poprawa jego funkcjonowania na co dzień.
Nadwrażliwość słuchowa u dzieci – przyczyny
Przyczyny nadwrażliwości słuchowej u dzieci mogą być różnego rodzaju. Bywa, że u ich źródła leżą zaburzenia neurologiczne, przebyte infekcje uszu lub urazy głowy. Przypadłość ta może również wystąpić na skutek wrodzonych predyspozycji.
Co istotne, wyniki badań słuchu często w niczym nie odbiegają od normy. Problem nadwrażliwości na dźwięki może wynikać z nieprawidłowości obwodowej części narządu słuchu, defektów ośrodków w mózgu, które odpowiadają za słuch i przetwarzanie dźwięków, lub z nadmiernie reaktywnych mechanizmów kompensacyjnych w układzie nerwowym. Warto wiedzieć, że przypadłości tej mogą towarzyszyć również inne, takie jak np. autyzm, zespół Aspergera czy nadwrażliwość na dotyk. Jest to dowodem na to, jak złożone są przyczyny hiperakuzji.
Objawy nadwrażliwości słuchowej u dzieci
Nadwrażliwość słuchowa u dzieci może objawiać się w bardzo zróżnicowany i subtelny sposób, co powoduje, że symptomy te mogą w początkowym okresie umknąć uwadze rodziców i nauczycieli. Najmłodszych z hiperakuzją charakteryzują nadmierne reakcje w odpowiedzi na otaczające je normalne, codzienne odgłosy, takie jak np. trzaśnięcie drzwiami czy dźwięk sygnału przejeżdżającej karetki pogotowia.
Zwyczajne odgłosy, na które zwykle nawet nie zwracamy uwagi, dla reaktywnemu dźwiękowo dziecku mogą wydawać się nie do wytrzymania.
Do charakterystycznych objawów nadwrażliwości słuchowej u dzieci należą:
- odczuwanie bolesności i nieprzyjemne wrażenia słuchowe spowodowane przez normalne dźwięki;
- zasłanianie uszu dłońmi, kiedy słyszą określony dźwięk;
- wyrażanie lęku i/lub niepokoju, gdy pojawia się dany odgłos;
- uciszanie osób z otoczenia, kiedy są źródłem drażniących dźwięków, np. głośno rozmawiają, śmieją się w głos lub płaczą czy np. chrząkają;
- zdezorientowanie w hałaśliwym otoczeniu, czego skutkiem jest skarżenie się i narzekanie na nadmierny hałas np. w przedszkolu, szkole, na imprezie rodzinnej;
- problemy z odnalezieniem się w grupie, gdy jest za głośno;
- płaczliwość i rozdrażnienie w reakcji na dźwięki;
- próby zagłuszenia dobiegających odgłosów płaczem lub krzykiem jako reakcja na to, co w odbiorze jest przykre i nieprzyjemne;
- trudności z koncentracją w głośnym otoczeniu, a także z wyciszeniem, zasypianiem i utrzymaniem snu z uwagi na hałasy nocne, co stanowi komplikację w funkcjonowaniu na co dzień;
- bywa, że dzieci wykazują również symptomy fizyczne, takie jak np. ból głowy lub uczucie zmęczenia, co jest efektem odczuwanego przez nie stresu i nieustannego napięcia na skutek nadmiernego hałasu.
Warto, aby zarówno rodzice, jak i opiekunowie czy nauczyciele mieli świadomość objawów nadwrażliwości słuchowej. Umożliwi im to obserwowanie reakcji dzieci na określone dźwięki, a w razie potrzeby szybkie zareagowanie i znalezienie profesjonalnej pomocy.
Czym się różni nadwrażliwość słuchowa od mizofonii?
Nadwrażliwość słuchowa i mizofonia nie są tym samym. Oba pojęcia dotyczą zaburzeń związanych ze sposobem reagowania na dźwięki. Mogą wydawać się dość podobne, poznajmy zatem różnicę:
- Nadwrażliwość słuchowa, czyli hiperakuzja, objawia się w ten sposób, że zwyczajne odgłosy – dla większości osób zupełnie neutralne w odbiorze i ciche – postrzegane są przez nas jako bardzo głośne, nieprzyjemne, a wręcz bolesne. Jeżeli dotyczy nas ten problem, może być nam trudno funkcjonować na co dzień w hałaśliwym otoczeniu. Częstym symptomem jest w takiej sytuacji unikanie miejsc, w których panuje za duży hałas.
- Z kolei istotą mizofonii jest silna reakcja emocjonalna na określone dźwięki. Może to być np. złość, irytacja, niepokój, a nawet poczucie wstrętu. Co istotne, odgłosy te pochodzą z najbliższego otoczenia i wiążą się zwykle z konkretnymi czynnościami, takimi jak np. mlaskanie lub siorbanie przy posiłku, szuranie butami, chrapanie. Sposób reagowania na nie jest nieproporcjonalny do poziomu ich intensywności.
Podsumowując, nadwrażliwość słuchowa wiąże się z ogólną głośnością dźwięków, natomiast w mizofonii chodzi o reakcję emocjonalną na specyficzne odgłosy. Nawet jeśli są one ciche, osoby z tą przypadłością będą czuły pod ich wpływem silny dyskomfort.
Specjalista od nadwrażliwości słuchowej
Co zrobić, jeśli zaobserwujemy u dziecka objawy nadwrażliwości słuchowej? Przede wszystkim warto skonsultować się z pediatrą, który będzie mógł skierować nas do właściwych specjalistów. Kluczowym lekarzem jeśli chodzi o diagnozę, a następnie leczenie wszelkich dolegliwości związanych ze słuchem, w tym hiperakuzji, jest audiolog. Dysponuje on wiedzą i doświadczeniem, dzięki którym może dokładnie zbadać słuch dziecka i ocenić sposób jego reakcji na różne dźwięki. Diagnoza nadwrażliwości słuchowej powinna również uwzględnić historię medyczną małego człowieka.
Jeżeli wyniki wykażą taką potrzebę, audiolog może podjąć terapię malca we współpracy z innymi specjalistami, np. z terapeutą zajęciowym. Osoba o takich uprawnieniach będzie mogła wesprzeć dziecko w wypracowaniu, a następnie rozwinięciu zdolności, które umożliwią mu radzenie sobie z nieprzyjemnymi dla niego bodźcami słuchowymi.
Nadwrażliwość na dźwięki – leczenie
Leczenie nadwrażliwości słuchowej stanowi proces wieloetapowy i z reguły współuczestniczy w nim kilku różnych specjalistów. Jak wspomniano powyżej, kluczowym z nich jest audiolog, pracę którego może uzupełnić np. terapeuta zajęciowy i psycholog.
Podstawą terapii powinna stanowić desensytyzacja, która polega na stopniowym przyzwyczajaniu dziecka do nieprzyjemnych dla niego odgłosów. W jej zakres może wchodzić terapeutyczny proces słuchowy, w którym dziecko wystawia się na zróżnicowane dźwięki, stopniowo zwiększając ich natężenie. Jest to pomocne w tym, by z biegiem czasu malec przyzwyczaił się i zaakceptował odgłosy bez silnego reagowania na nie.
W zakres terapii może wchodzić również stymulacja układu przedsionkowego, którą można przeprowadzić np. w drodze zabaw ruchowych (np. skoków na trampolinie). Sprawdzają się również i dają dobre efekty terapie dźwiękowe, takie jak z wykorzystaniem generatora szumu szerokopasmowego. Zadaniem tego typu praktyk jest takie wyćwiczenie aparatu słuchowego, żeby był w stanie sprostać nadmiarowi bodźców akustycznych.
W leczeniu nadwrażliwości dźwiękowej pomóc mogą również różnorodne techniki relaksacyjne, np. trening świadomego oddychania. Dzięki nim dziecko odpręży się i będzie potrafiło stawić czoła stresowi i lękom na skutek hałasu.
Warte przemyślenia jest również stworzenie maluchowi odpowiedniego środowiska akustycznego w domu i przedszkolu lub szkole – tak, żeby zmniejszyć jego ekspozycję na niepożądane odgłosy. Jeżeli jest on skrajnie nadreaktywny dźwiękowo, można też rozważyć zakup specjalnych akcesoriów, takich jak pomocne w tłumieniu hałasu nauszniki ochronne lub zatyczki do uszu.
Wsparcie dziecka z nadwrażliwością słuchową
Jak wesprzeć dziecko z nadwrażliwością słuchową? Jak jako rodzice możemy pomóc maluchowi lepiej odnaleźć się i funkcjonować na co dzień? Oto kilka sposobów:
- Stwórzmy dziecku ciche i spokojne otoczenie, szczególnie jeśli chodzi o miejsce odpoczynku i np. nauki.
- Dobrze jest zaopatrzyć je w słuchawki tłumiące dźwięk, żeby mogło ich używać w szczególnie głośnym środowisku.
- Bieżący kontakt i współpraca z prowadzącym naszą pociechę terapeutą integracji sensorycznej.
- Edukacja w kwestii nadwrażliwości słuchowej wśród rówieśników i opiekunów lub nauczycieli dziecka, co zwiększy zrozumienie i empatię wobec niego w najbliższym otoczeniu.
Podsumowanie
Choć nadwrażliwość słuchowa u dzieci stanowi poważne wyzwanie, można mu z powodzeniem sprostać. Niezbędne jest do tego zarówno zrozumienie, jak i właściwe podejście ze strony rodziców i specjalistów. Dobrze i szybko postawiona diagnoza, a następnie wykorzystanie sprawdzonych i skutecznych metod terapii pozwala na zdecydowaną poprawę jakości życia cierpiących na tę przypadłość najmłodszych. Kiedy nauczą się lepszego radzenia sobie z drażniącymi dźwiękami, będą mogły w bardziej pełny i komfortowy sposób funkcjonować w społeczeństwie.
Zapraszamy także do przeczytania podobnych tematycznie artykułów:
Źródła
- https://omnifon.pl/blog/nadwrazliwosc-sluchowa-u-dzieci-czym-sie-objawia-i-jak-ja-leczyc/ [dostęp: 09.05.2025]
- https://przedszkolesowa.pl/nadwrazliwosc-sluchowa-przedszkolaka-czy-to-zaburzenie/ [dostęp: 09.05.2025]
- https://centrum-harmonii.pl/czym-jest-nadwrazliwosc-sluchowa-czyli-hiperakuzja/ [dostęp: 09.05.2025]
