Obowiązki domowe dziecka – jaki mają wpływ na jego rozwój

Kiedy mowa o dzieciństwie, od razu przychodzi na myśl ten etap życia człowieka, w którym dominuje radość, zabawa i pełna beztroska. Dobrze jest jednak mieć przy tym na uwadze, że dzieci, i to zaczynając już od najmłodszych swoich lat, uczą się. Nawet ten pierwszy okres stanowi dla nich przygotowanie do dorosłego życia, łącznie z wynikającymi z niego powinnościami i zadaniami. Warto mieć więc na uwadze, że synonimem szczęśliwego dzieciństwa wcale nie jest brak jakichkolwiek obowiązków, a tylko niekończąca się zabawa. Powinno ono uwzględniać również angażowanie małego człowieka do pomocy w różnego typu pracach domowych. Dostosowane do wieku dziecka obowiązki domowe są niezawodną i sprawdzoną metodą nauczenia go m.in. samodzielności i odpowiedzialności.

 

Znaczenie obowiązków domowych dla rozwoju dziecka

Jakie znaczenie mają obowiązki domowe dla rozwoju dziecka? Jak wynika z przeprowadzonych przez ekspertów badań, mały człowiek, którego włączono w adekwatne do jego wieku i możliwości obowiązki domowe:

• czuje się potrzebny – poprzez aktywne uczestnictwo w życiu domu dziecko ma poczucie, że jest jego ważnym członkiem: wpływa to na jego relacje z rodziną (lepiej się w nich odnajduje), ma też swoje bezpośrednie przełożenie na kształtowane przez nie więzi;
• wyrabia w sobie nawyk systematyczności (jako że obowiązki stanowią czynności powtarzalne);
• uczy się odpowiedzialności za wykonywaną pracę i zna konsekwencje niedopełnienia obowiązków;
• w następstwie powyższego łatwiej przychodzi mu planowanie, podejmowanie decyzji i wyciąganie wniosków;
• potrafi lepiej zarządzać swoim czasem, jak i skupić się na jednej rzeczy;
• jest w większym stopniu niezależne niż jego rówieśnicy, którzy nie pomagają rodzicom w domu; to z kolei przyda mu się najpierw w szkole, a gdy dorośnie również w pracy;
• dzięki wykształconym za sprawą obowiązków cechom jest w stanie osiągać lepsze wyniki w nauce, a poprawie ulegają też jego relacje z rówieśnikami;
• czuje satysfakcję – mały człowiek, któremu przydzielono obowiązki i który jest chwalony za efekty ich wykonania, czuje zadowolenie i dumę z siebie; to natomiast wywiera pozytywny wpływ na jego poczucie własnej wartości;
• obowiązki domowe są dla niego bardzo ważną i przydatną lekcją wartości – uczą szacunku zarówno do pracy, jak i czasu oraz wysiłku; realizując różne zadania, dziecko uświadamia sobie, że nic nie dzieje się samo: ani nie posprzątają się same zabawki, ani np. nie przygotuje się samo jedzenie.

Dziecko, które wypełnia obowiązki domowe, wkracza w okres dorosłości samodzielne i zaradne, na co pozwalają mu liczne nabyte praktyczne umiejętności. Do pozytywnych cech, jakie w sobie wypracowuje, należą też cierpliwość i wytrwałość. Zyskuje świadomość, że każdy ma do wykonania określone zadania i stanowi to w pełni naturalną kolej rzeczy. Jest ponadto bardziej empatyczne, a jako dorosły będzie dobrze współpracować w środowisku pracy.

 

 

Zachęcić, a nie zniechęcić do obowiązków domowych

Obowiązki domowe mają wyraźny i korzystny wpływ na rozwój dziecka. Ważne jednak, żeby nie nakładać ich na małego człowieka zbyt dużo i żeby nie przekraczały one jego możliwości. Pamiętajmy i dołóżmy starań do tego, by nie przytłaczać go zadaniami, a także nie odbierać mu tym sposobem czasu na zabawę – ta ostatnia to przecież kwintesencja szczęśliwego dzieciństwa.

Jeżeli obarczymy dziecko obowiązkami ponad jego możliwości, siły i umiejętności, efekt będzie przeciwny do zamierzonego. Tylko zrazi to naszą pociechę i zniechęci, może też wywołać frustrację i poczucie rezygnacji.

Widząc, że określona praca domowa jest dla dziecka za trudna, warto porozmawiać z nim i albo pomóc w wykonaniu zadania, albo zaproponować jego zmianę na inne. Mały człowiek może chcieć sobie sam wybrać inną czynność – wysłuchajmy go więc uważnie, bo może jest coś, co szczególnie lubi lub czego chce się nauczyć. Taka szczera i spokojna rozmowa będzie też jednocześnie lekcją zdrowej komunikacji oraz wypracowywania kompromisów.

 

Ważna wolność wyboru podczas wykonywaniu obowiązków domowych

Godną polecenia praktyką jest dawanie dziecku wolności wyboru podczas wykonywania obowiązków domowych. Biorąc za przykład robienie raz w tygodniu porządku w pokoju, pozwólmy, by samo wybrało dzień i godzinę. Ustalając, że posprząta w południe lub np. pod wieczór, przed zabawą lub już po jej zakończeniu, nabywa tak cenną umiejętność zarządzania swoim czasem i ustalania priorytetów. Warto dawać małemu człowiekowi możliwość, by nałożoną na niego pracę wykonał po swojemu – powstrzymajmy się od narzucania mu naszego “jedynego słusznego” sposobu. Niech sam doświadczy zarówno zalet, jak i wad dokonywanych przez siebie wyborów i podejmowanych decyzji. 

W przypadku najmłodszych dzieci dobrą metodą jest zachęcanie ich do wypełniania obowiązków domowych poprzez zabawę. Wykorzystajmy fakt, że tak chętnie się w tym wieku uczą, wykorzystajmy ich naturalny entuzjazm, chęć i gotowość do angażowania się w nowe czynności. Zachętą może być również wspólnie z nami spędzony czas. Pozwólmy im jednak wykazać się samodzielnością, powstrzymajmy się od wyręczania dzieci, nawet jeżeli zrobią coś niedoskonale i narobią przy tym trochę bałaganu. Tylko próbując, będą w stanie się nauczyć.

 

 

Sens obowiązków domowych

Warto mieć świadomość, że dziecko zdecydowanie chętniej podejmie się wykonywania różnych zadań, jeżeli wytłumaczmy mu, jaki jest ich sens i z jakiego powodu są konieczne. Obowiązki domowe muszą być dla niego jasne i celowe. Wyjaśnijmy więc małemu człowiekowi, dlaczego układamy rozrzucone w zabawie zabawki, po co odkurzamy czy np. pierzemy i prasujemy ubrania.

 

Konsekwencja i egzekwowanie wypełnienia obowiązków domowych

Niezwykle istotną kwestią jest, aby przy egzekwowaniu wykonania obowiązków domowych wykazywać się konsekwencją. Pozwoli to na zbudowanie w oczach dziecka autorytetu rodzica. Cenną wskazówką stanowi też uzbrojenie się w cierpliwość. Pozwólmy małemu człowiekowi na niedoskonałość, jak i na popełnianie błędów. Niekoniecznie uda mu się zawsze wykonać wszystkie zadania idealnie. Może mu się zdarzyć jakiś niedomyty talerz, nierówno zaścielone łóżko czy poskładane ubrania.

Co ważne, nie wolno nam karać dziecka za ewentualne błędy czy niedoskonałe wykonanie pracy – to tylko mocno zniechęci je do obowiązków domowych. W żadnym wypadku nie powinniśmy ani go krytykować, ani poprawiać na jego oczach tego, co przed chwilą zrobiło. Z kolei z pewnością warto małego człowieka chwalić, zarówno za to, co wychodzi mu dobrze, jak i za same chęci. Dzięki temu poczuje się doceniony i chętniej przystąpi do zadania następnym razem.

Kolejna istotna sprawa: nie traktujmy obowiązków domowych jako kary dla dziecka za złe oceny w szkole czy np. nieodpowiednie zachowanie. Takie działanie również wpłynie na naszą pociechę bardzo zniechęcająco.

Na koniec dodajmy, że skuteczną nagrodą dla dziecka za wypełnienie obowiązków domowych może być nasza pochwała oraz okazanie aprobaty. Niech to natomiast nie będzie żaden prezent, np. w postaci nowej zabawki, ponieważ jest to prosta droga do tego, by nasza pociecha wpadła w tryb zadaniowy. Szybko może się okazać, że swoją skłonność do wykonania zadań uzależnia od tego, czy czeka na nią nagroda.

 

Lista obowiązków domowych dziecka adekwatnie do wielu

 

 

2-3 latek

• sprzątanie zabawek, odkładanie ich na miejsce;
• przy asyście rodzica karmienie domowych zwierząt;
• pomaganie przy nakrywaniu do stołu lub sprzątaniu;
• przynoszenie lub odnoszenie drobnych, lekkich rzeczy;
• odnoszenie brudnych rzeczy do kosza lub wkładanie ich do pralki;
• segregowanie ubrań na białe i kolorowe (co jako rodzic możemy wykorzystać do nauki pociechy kolorów);
• wrzucanie do kosza śmieci i np. brudnych pieluszek;
• odniesienie do kuchni talerzyka lub butelki po posiłku.

W przypadku malucha w tym wieku obowiązki domowe są raczej formą wspólnej zabawy. Większość z powyższych aktywności stanowi z jego strony pomoc lub naśladowanie rodzica, a nie samodzielne wykonanie zadania. Odbywają się one przy naszej obecności.

 

4-5 latek

• pomoc w nakrywaniu i sprzątaniu ze stołu w większym zakresie;
• pomoc w przygotowywaniu posiłków;
• rozpakowanie i rozkładanie zakupów przy asyście rodzica (przy okazji czego dziecko uczy się, gdzie co się w domu znajduje);
• opróżnianie zmywarki przy asyście rodzica;
• ścieranie kurzu na niższych półkach;
• zamiatanie podłogi;
• pomoc w rozwieszaniu prania.

 

6-8 latek

• pomoc w zakupach w supermarkecie (przynoszenie z półek wybranych produktów do koszyka);
• składanie ubrań, łączenie w pary skarpetek;
• układanie ubrań na półkach w szafie;
• ścielenie łóżka;
• wyciąganie listów ze skrzynki;
• przyszykowanie ubrania na następny dzień;
• pakowanie tornistra do szkoły;
• segregowanie śmieci;
• nakrywanie do stołu;
• sprzątanie swojego pokoju.

 

9-10 latek

• przygotowanie śniadania;
• mycie naczyń;
• opieka nad zwierzętami domowymi, np. karmienie kota, wyprowadzanie na spacer psa;
• wynoszenie śmieci;
• przygotowanie brudnych rzeczy do prania;
• samodzielne rozpakowanie zakupów;
• mycie naczyń;
• grabienie liści i trawy.

 

11-12 latek

• odkurzanie swojego pokoju;
• umycie okna (pod nadzorem rodzica);
• sprzątanie kuchni i/lub łazienki;
• umycie mopem podłogi;
• opieka nad młodszym rodzeństwem i pomoc mu w niektórych czynnościach;
• zrobienie zakupów z listą;
• przygotowanie/ugotowanie prostych potraw;
• obsługa pralki i zmywarki (pod nadzorem rodzica);
• pomoc w ogrodzie, np. przy pieleniu, koszeniu trawy.

Co ważne, przedstawione powyżej listy powinniśmy koniecznie dostosować do konkretnego dziecka. Jako rodzic znamy je najlepiej, dlatego weźmy wzgląd na jego indywidualny stopień rozwoju i możliwości, a także posiadane już umiejętności, siłę i  preferencje.

 

Zapraszamy także do przeczytania podobnych tematycznie artykułów:

• Czy odrabiać z dzieckiem zadania domowe?
• Wpływ więzi rodzinnych na wychowanie i rozwój dziecka
• Jak zachęcić dziecko do aktywności fizycznej?

 

 

Źródła

1. https://wsip.pl/blog/obowiazki-domowe-dopasowane-do-wieku-dziecka/?srsltid=AfmBOoq9U_TJyOSly_I9eQ2KJvAQcrZo8V_kKIEhaEW_bsKO1bagnw8B [dostęp: 11.02.2025]
2. https://mamotoja.pl/przedszkolak/wychowanie-przedszkolak/obowiazki-dziecka-reguluja-je-przepisy-prawne-oraz-sami-rodzice-28093-r1/ [dostęp: 11.02.2025]
3. https://czasdzieci.pl/ro_artykuly/id,9858903.html [dostęp: 11.02.2025]
4. https://www.puchatek.pl/obowiazki-domowe-dlaczego-dziecko-powinno-je-miec/ [dostęp: 11.02.2025]