Wartości stanowią fundament naszego życia, kształtując nasze przekonania, decyzje oraz relacje z innymi ludźmi. To, co uznajemy za istotne, wpływa na nasze działania i sposób, w jaki postrzegamy świat. W kontekście związków romantycznych, kompatybilność wartości jest kluczowym czynnikiem wpływającym na ich trwałość i jakość.
Gdy partnerzy dzielą podobne wartości, zdecydowanie łatwiej im budować głębszą więź, a ich relacja opiera się na wzajemnym zrozumieniu i akceptacji – jakże ważne są to elementy. Warto pamiętać, że system wartości nie jest czymś statycznym – zmienia się w czasie, kształtowany przez doświadczenia życiowe, nowe sytuacje oraz rozwój osobisty. Jak to się mówi: jedyną stałą rzeczą jest zmiana.
Zgodnie z badaniami istnieje istotny związek pomiędzy systemem wartości a satysfakcją w małżeństwie [1]. To oznacza, że wartości, jakie są ważne dla pary, wpływają na ich ocenę swojego małżeństwa. Co istotne, struktura wartości, którą wyznaje dana osoba, może ulegać zmianom w ciągu życia. W miarę jak ludzie wchodzą w okres późnej dorosłości, często zachodzi potrzeba przemyślenia i dostosowania swoich wartości do nowych okoliczności.
To przewartościowanie z całą pewnością nie jest neutralne i wpływa na jakość relacji małżeńskiej. Innymi słowy, zmiany w tym, co dla pary jest istotne, mogą mieć bezpośredni wpływ na to, jak postrzegają swoją relację i jak się w niej czują. W rezultacie dla trwałego i satysfakcjonującego małżeństwa istotne jest, aby obie strony były w stanie rozmawiać o swoich wartościach i dostosowywać się do zmian w ich postrzeganiu [2].
Czym są wartości w związku?
W psychologii wartości definiowane są jako pożądane cele, które mają charakter ponadczasowy i zmieniają się w zależności od sytuacji. Stanowią one kluczowy element ludzkiej psychiki, kształtując nasze postrzeganie siebie, innych ludzi oraz zachodzących zdarzeń. Wartości pełnią rolę przewodnich zasad życiowych, wpływając na nasze decyzje i działania [3]. W kontekście związków romantycznych można je podzielić na różne kategorie, w tym:
- Rodzina – jakie znaczenie ma rodzina dla każdej ze stron? Jakie mają oczekiwania wobec przyszłości, w tym dotyczące wychowania dzieci? Osoby o podobnych wartościach rodzinnych często tworzą stabilniejsze i bardziej zharmonizowane związki, ponieważ rozumieją znaczenie wsparcia, miłości i lojalności w relacjach rodzinnych. Wspólne wartości dotyczące m.in. wychowania dzieci i roli rodziny w życiu codziennym mogą znacząco wpłynąć na dynamikę związku. Gdy obie strony mają podobne oczekiwania, mogą współpracować w tworzeniu bezpiecznego i kochającego środowiska dla potomstwa.
- Kariera – wartości związane z pracą i karierą mogą obejmować różne aspekty, takie jak ambicje, priorytety zawodowe oraz podejście do równowagi między pracą a życiem osobistym. Związki, w których partnerzy mają zbliżone cele zawodowe, mogą łatwiej wspierać się nawzajem w realizacji swoich aspiracji.
- Religia i duchowość – dla wielu osób wierzenia i praktyki religijne stanowią podstawę ich wartości. Wspólne przekonania religijne i duchowe mogą być fundamentem, na którym opiera się nie tylko codzienna egzystencja, ale także moralne i etyczne wybory pary. Umożliwiają one łatwiejszą komunikację w sprawach, które mogą być dla niektórych par wyzwaniem. Przykładowo, decyzje dotyczące wychowania dzieci, tradycji czy rytuałów są znacznie prostsze, gdy obie strony mają wspólne przekonania.
- Styl życia – nie mniej istotny jest styl życia, który wpływa na codzienną interakcję i wspólne aktywności partnerów. Zgoda na temat tego, jak spędzać czas wolny, aktywnie, biernie, jakie zainteresowania rozwijać i jakie miejsce w systemie wartości przypisywać dbałości o zdrowie, nie tylko ułatwia współpracę w codziennych sprawach, ale także przyczynia się do wzmacniania więzi emocjonalnych.
W końcu, zgodność w wartościach ma kluczowe znaczenie dla jakości związku. Im bardziej partnerzy są w stanie zrozumieć i zaakceptować swoje różnice oraz wspólnie budować fundament oparty na zbieżnych wartościach, tym większe prawdopodobieństwo, że ich relacja przetrwa i rozwinie się w coś pięknego i trwałego. Warto więc inwestować czas i wysiłek w eksplorację wartości, które kształtują nasze życie, ponieważ mogą one stać się kompasem prowadzącym przez meandry życia w parze.
Zmiany w wartościach życiowych w późnym wieku
Zgodnie z obserwacjami psychologa Adama Zycha w miarę starzenia się stajemy się coraz bardziej refleksyjni. Nasze doświadczenia życiowe nabierają głębszego znaczenia, a my zaczynamy dostrzegać rzeczy, które wcześniej mogły umykać naszej uwadze. Ten proces pozwala nam zyskać nową perspektywę na życie, w której stajemy się bardziej świadomi swoich wyborów i ich konsekwencji [4].
W kontekście małżeństw w późnym wieku hierarchia wartości ma znaczący wpływ na satysfakcję z relacji. Proces starzenia się często pociąga za sobą przekształcenie dotychczasowych priorytetów. W tym okresie większą wagę zaczynają mieć wartości związane z rodziną, mądrością czy osobistymi przekonaniami, natomiast cechy, takie jak siła fizyczna, atrakcyjność czy zawodowe sukcesy, stają się mniej istotne [5].
Te zmiany w wartościach są szczególnie wyraźne w tzw. jesieni życia, kiedy to wiele osób decyduje się ograniczyć kontakty ze światem zewnętrznym, zwracając szczególną uwagę na własne przeżycia i emocje, co z kolei sprzyja wewnętrznemu rozwojowi i samorefleksji.
Znaczenie religijnego systemu wartości
Badania psychologa społecznego Dariusza Kroka ujawniają istotne powiązania między religijnością a systemem wartości jednostki, co jest szczególnie ważne w kontekście relacji małżeńskich. Dojrzała religijność nie ogranicza się tylko do przestrzegania rytuałów, ale polega na tym, że przekonania religijne są wkomponowane w codzienne życie i zachowania. Przekonania te mają znaczący wpływ na myślenie i emocje, co prowadzi do tego, że małżonkowie kierujący się chrześcijańskimi wartościami często doświadczają większego zadowolenia z małżeństwa [6].
Bliskość między partnerami w małżeństwie religijnym jest kluczowym aspektem, ponieważ wspólne praktykowanie religii, takie jak uczestniczenie w nabożeństwach czy modlitwach, sprzyja umacnianiu więzi i tworzeniu przestrzeni do dzielenia się tymi wartościami. To z kolei ułatwia radzenie sobie z trudnościami, które nieuchronnie pojawiają się w życiu małżeńskim.
Religijność ma również istotne znaczenie w interpretacji osobistych doświadczeń. W obliczu kryzysów, takich jak choroby czy problemy finansowe, religijne przekonania mogą stanowić źródło wsparcia i nadziei, pomagając dostrzegać sens w trudnych sytuacjach. Dostarczają narzędzi, które umożliwiają parze walkę z wyzwaniami i odnajdywanie znaczenia w cierpieniu, które wówczas łatwiej znosić.
Ważnym zagadnieniem religijności jest również pojęcie powołania, które nadaje życiu małżeńskiemu głębszy wymiar. Osoby, które postrzegają swoje małżeństwo jako powołanie, często czują większą odpowiedzialność za siebie nawzajem i są bardziej skłonne do pracy nad relacją.
Wartości w małżeństwie: wyzwania i możliwości
W relacji małżeńskiej akceptacja systemu wartości partnera jest szalenie istotna. Gdy jeden z małżonków nie akceptuje wartości, które są ważne dla drugiego, może to prowadzić do poważnych konfliktów, a w najgorszych wypadkach skończyć się rozstaniem, rozwodem. Życie jest życiem i nie zawsze wartości, które kształtują nas, pokrywają się z wartościami współmałżonka. Każda osoba ma swoje unikalne przekonania, które mogą różnić się od tych, które wyznaje jej partner [7].
Warto wiedzieć, że nie chodzi tylko o akceptację wspólnych wartości, ale także o postawę partnera wobec wartości, które są ważne dla drugiej strony. Często zdarza się, że systemy wartości małżonków nie są całkowicie zgodne, a zakres ich indywidualnych przekonań jest szerszy niż wspólny system. W związku z tym, im więcej podstawowych, wspólnych przekonań i zasad jest uznawanych przez obie strony, tym mniej występuje potencjalnych źródeł konfliktów.
Wzajemne przyjęcie i uznanie fundamentalnych wartości pozwala partnerom na lepsze zrozumienie siebie nawzajem oraz na budowanie wspólnej wizji świata. To z kolei sprzyja głębszej więzi emocjonalnej i pomaga w rozwiązywaniu sporów, gdy się pojawiają, oraz umożliwia partnerom wspólne pokonywanie życiowych wyzwań [8].
Jak pracować nad kompatybilnością wartości?
Praca nad kompatybilnością wartości w związku to kluczowy proces, który może znacząco wpłynąć na związek. Nasze zasady nie tylko kształtują naszą tożsamość – to, kim jesteśmy, za kogo się uważamy – ale także wpływają na to, jak postrzegamy nasze życie i przede wszystkim partnera.
Aby zbudować solidne podwaliny relacji, warto zacząć od edukacji i rozwoju. Partnerzy powinni inwestować czas w samorozwój oraz wspólne poznawanie wartości, np. co jest dla ciebie ważne i dlaczego, na czym ci zależy w długotrwałej perspektywie (kariera, rodzina), czym jest dla ciebie związek itd. To może obejmować czytanie książek dotyczących relacji czy uczestnictwo w warsztatach, które umożliwiają wymianę doświadczeń. Konsultacje z terapeutą również mogą przynieść wiele korzyści, pomagając zrozumieć, jak osobiste wartości kształtują rozwój związku.
Kolejną rzeczą są regularne rozmowy na temat wartości. O tak, i warto nastawić się na dłuższe i głębsze dyskusje, które pomogą „przeniknąć” partnera i poznać go bez masek oraz przyjąć go takim, jakim faktycznie jest. Warto ustalić czas na otwarte dyskusje, w których obie strony mogą swobodnie wyrażać swoje przemyślenia i uczucia. Pytania dotyczące najważniejszych wartości w życiu mogą prowadzić do lepszego zrozumienia i pomóc w dostosowaniu się do ewentualnych zmian w przekonaniach, które mogą zachodzić w miarę upływu czasu. To oczywiście zależy od wzajemnej chęci pracy nad sobą.
Wsparcie w dążeniu do realizacji wartości to kolejny kluczowy element. Partnerzy powinni motywować się nawzajem do podejmowania działań zgodnych z ich zasadami. Może to obejmować zachęcanie się do wolontariatu, wspólnego rozwoju osobistego czy zdrowego stylu życia. Wspólne działania bez wątpienia sprzyjają realizacji celów, które są dla obojga istotne.
Nie można zapominać o elastyczności i kompromisach. Czasami partnerzy mogą różnić się pod względem wyznawanych wartości, ale ważne jest, aby rozpoznać, które z nich są najważniejsze. Bycie otwartym na zmiany i gotowość do dostosowania swoich przekonań może prowadzić do większej harmonii i porozumienia.
Wreszcie – regularna refleksja nad wartościami. Partnerzy powinni od czasu do czasu oceniać, czy ich wartości nadal są aktualne i jak zmieniają się w kontekście ich życia razem. Celebracja ich oraz docenienie różnorodności może tylko utrwalać miłość.
Kompatybilność wartości jest niezbędna dla budowania trwałych i udanych związków. To niezaprzeczalnie ważne, ponieważ wspólne przekonania i zasady wpływają na jakość relacji, umożliwiając lepsze zrozumienie, współpracę i rozwiązywanie konfliktów. Dlatego aby zbudować silny fundament dla związku, partnerzy powinni inwestować czas i wysiłek w eksplorację tego, co dla nich ważne, dążenie do wspólnych celów oraz otwartość na różnice. Wzajemne poszanowanie drugiej osoby, czasem całkiem odmiennej od nas, staje się kluczem do szczęśliwej miłości. Pamiętajmy, że miłość, która opiera się na zrozumieniu i akceptacji, ma szansę przetrwać wszelkie przeciwności losu, a do tego właśnie dążymy.
Natalia Tatarczuch
Socjolog&Coach
Zapraszamy także do przeczytania podobnych tematycznie artykułów:
- Trzy elementy idealnego związku – poznaj klucz do dobrych relacji
- Jak pielęgnować bliskie relacje w świecie coraz bardziej powierzchownych znajomości?
- Oczekiwania, które niszczą relacje
Przypisy
1. M. Plopa, Psychologia rodziny. Teoria i badania, Kraków 2008, s. 174-176.
2. T. Ożóg, O kilku rzeczach istotnych dla późnej dorosłości, w: S. Steuden, M. Marczuk (red.), „Starzenie się a satysfakcja z życia”, Lublin 2006, s. 79-82.
3. S. H. Schwartz, Value priorities and behavior: Applying a theory of integrated value systems, w: C. Seligman, J. M. Olson, M. P. Zanna (red.), „The psychology of values: The Ontario symposium”, Volume 8, Mahwah – New Jersey 1996, s. 1-24.
4. A. Zych, Człowiek wobec starości. Szkice z gerontologii społecznej, Katowice 1999, s. 78-79.
5. A. Kowgier, Życie intymno-emocjonalne osób starszych, Kraków 2010, s. 92-98.
6. D. Krok, System wartości a poznawcze i społeczne wymiary religijności, „Roczniki Psychologiczne”, 13(2), 2010, s. 161-182.
7. J. Laskowski, Trwałość wspólnoty małżeńskiej, Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, Warszawa 1987, s. 184.8. J. Rostowski, Zarys psychologii małżeństwa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987, s. 111-113.
