Zatrzymywanie wody w organizmie może zachodzić wskutek różnych czynników, np. błędów w diecie, wahań hormonalnych, niektórych leków czy nieprawidłowych nawyków. Jest to proces, podczas którego nie zachodzi odpowiednie odprowadzanie wody z ciała. Nadmiar płynów skutkuje m.in. opuchlizną i wrażeniem przybierania na wadze. Jakie są przyczyny gromadzenia się wody w naszym ciele? I jak usunąć jej nadmiar z organizmu?
Woda i jej rola w organizmie człowieka
Woda to ciecz naprawdę wyjątkowa – nie da się jej zastąpić, jest też kluczowa i niezbędna do życia. Stanowi elementarną składową wielu reakcji chemicznych, jakie zachodzą w naszym ciele. Co istotne, uczestniczy w procesie powstawania moczu, a z nim usuwane są z organizmu zarówno zbędne produkty przemiany materii, jak i np. toksyny czy występujące w nadmiarze elektrolity. Dodatkowo woda jest niezbędna naszemu ciału również do procesu trawienia pokarmów. Potrzebujemy jej też, aby mogło mieć miejsce wchłanianie składników odżywczych.
Wodę zawiera nasza krew, w dodatku jest jej niemało, bo stanowi ją w aż 90. procentach. Za sprawą tego w prawidłowy sposób może zachodzić transport składników odżywczych i tlenu, a także przeciwciał i hormonów.
Inną kluczową funkcją wody jest jej uczestnictwo w procesie termoregulacji. Pomaga utrzymać odpowiednią temperaturę ciała, dzięki czemu zapobiega przegrzaniu. Najprościej jest to zaobserwować, kiedy pocimy się podczas uprawiania sportu, czyli na skutek wysiłku fizycznego. Wraz z potem dochodzi do utraty:
- wody;
- chlorku sodu, za sprawą którego nasz pot jest słony;
- niektórych elektrolitów, takich jak np. magnez, wapń, potas, żelazo i magnez;
- wybranych witamin, m.in. C czy niektórych witamin z grupy B.
Czynnikami, od których zależy zawartość wody w organizmie, są m.in. wiek (etap rozwoju). Wartość ta zmienia się i wynosi następująco:
- 90% masy ciała w przypadku 24. tygodniowego płodu;
- 75% masy ciała u niemowląt;
- około 60% masy ciała u dorosłego człowieka;
- około 50% u osób w wieku podeszłym.
Woda i zapotrzebowanie na nią
Ile wynosi zapotrzebowanie na wodę naszego organizmu? Jest to zależne od różnych aspektów, do których należą m.in.:
- klimat;
- temperatura powietrza;
- dieta;
- aktywność fizyczna.
Jeżeli temperatura na zewnątrz jest wysoka, czemu towarzyszy dodatkowo obniżona wilgotność powietrza, powinniśmy zdecydowanie zwiększyć ilość wypijanej wody. Konieczne jest jej uzupełnienie z uwagi na większą utratę, do której dochodzi z potem. To samo dotyczy intensywnej aktywności fizycznej.
Wodę tracimy w ciągu dnia z moczem, kałem i potem. Ubywa nam jej średnio od 2 do 2,5 litra. Z tego powodu właśnie taką ilość powinniśmy wypijać, co pozwoli wyzerować dobowy bilans wody.
Funkcje gospodarki wodno-elektrolitowej
Za odpowiednie nawodnienie poszczególnych tkanek i organów organizmu odpowiada gospodarka wodno-elektrolitowa. Z kolei do jej prawidłowego funkcjonowania potrzebna jest współpraca szeregu hormonów. Do najistotniejszych z nich z punktu widzenia zatrzymywania wody należy hormon antydiuretyczny (wazopresyna) oraz aldosteron.
Po co nam gospodarka wodno-elektrolitowa? Jej znaczenie jest nieocenione, odpowiada bowiem za prawidłową pracę całego organizmu. Zapewnia właściwe funkcjonowanie m.in.:
- serca;
- nerek;
- układu krwionośnego;
- układu pokarmowego;
- układu nerwowego.
Co więcej, od prawidłowej gospodarki wodno-elektrolitowej zależy również aspekt transportu tlenu do tkanek, a jednocześnie usuwania z ciała dwutlenku węgla. Jeżeli więc dochodzi do jakichkolwiek zaburzeń w jej funkcjonowaniu, może to doprowadzić do poważnych następstw i schorzeń, do których zalicza się właśnie zatrzymywanie wody.
Symptomy nadmiaru wody w ciele
Nadmiar wody w organizmie jest zwykle bardzo łatwo rozpoznawalny – objawami najczęściej jest opuchlizna i obrzęki, a te widać gołym okiem. Oprócz nich często pojawia się również uczucie ciężkości, ale symptomem bywa również ból.
Objawy mogą się pojawić praktycznie w każdej części naszego ciała, jednak zauważalne są przede wszystkim na:
- twarzy (worki pod oczami oraz uczucie spuchniętej twarzy i/lub powiek);
- dłoniach i palcach dłoni (mamy trudności ze zdjęciem pierścionków);
- stopach i kostkach (np. problem z założeniem butów z uwagi na obrzęknięte stopy, ból towarzyszący chodzeniu).
Do typowych objawów zatrzymania wody w organizmie należą również zmiany masy ciała, jej wahania, które mogą oznaczać wzrost wagi nawet o 2 kilogramy.
Niekorzystne symptomy dotyczą również naszej skóry, która staje się mniej sprężysta i jędrna. Da się to stwierdzić, uciskając wybrane miejsce na ciele – podczas gdy normalnie powinna potem powrócić do swojego pierwotnego stanu, przy zatrzymywaniu wody w organizmie pozostaje wgłębiona. Co więcej, może się pojawić również tzw. cellulit wodny, czyli charakterystyczne pofałdowania na skórze.
W przypadku znacznego nagromadzenia się wody w ciele dochodzi niekiedy do opuchlizny nóg. Jeżeli obrzęk wystąpi w stawach, możemy mieć problemy z poruszaniem się.
Zatrzymywanie wody w organizmie miewa też negatywny wpływ na ciśnienie krwi. Może przyczyniać się do bólów głowy. Dodatkowe objawy to zarówno zmęczenie, jak i obniżenie nastroju i problemy z koncentracją uwagi.
Główne przyczyny zatrzymywania wody w organizmie
U źródeł zatrzymywania wody w organizmie może leżeć wiele różnych przyczyn – niektóre wynikają z naszych nawyków żywieniowych, inne dotyczą stylu życia lub są konsekwencją np. określonych chorób. Do najczęstszych przyczyn zaliczamy poniższe.
Zbyt duża ilość soli w diecie
Co charakterystyczne dla soli kuchennej, to fakt wiązania wody przez zawarty w niej sód. Sprawia to, że im więcej dostarczamy jej sobie w swoim codziennym jadłospisie, tym więcej wody gromadzi się w naszym organizmie. Zgodnie z zaleceniami specjalistów dzienna norma soli wynosi 2 gramy na dzień, co oznacza mniej niż połowę płaskiej łyżeczki. Co jednak istotne, sól jest obecna np. w chlebie i innych gotowych produktach, jakie kupujemy. Z tego powodu jej spożycie najczęściej przekracza, i to znacznie, rekomendowane ilości. Dobrze jest mieć tego świadomość i zwracać uwagę na to, co jemy. Duża zawartość soli cechuje w szczególności żywność wysoko przetworzoną, czyli produkty w rodzaju chipsów i innych słonych przekąsek, ciastek, zup w proszku i ogólnie dań typu instant, gotowych sosów i dressingów. W sól obfitują również wędliny, parówki i inne przetwory mięsne, a także gotowe mieszanki przypraw.
Jeżeli nadmiar soli w diecie stanowi nasz problem, warto zastąpić ją różnorodnymi ziołami, takimi jak np. majeranek, tymianek, czosnek, oregano, bazylia, estragon, kolendra i in. Znacząco ograniczmy lub najlepiej całkiem zrezygnujmy ze spożycia żywności z dużą zawartością soli.
Niewystarczające spożycie płynów
Zatrzymywanie wody w organizmie bardzo często spowodowane jest zbyt niskim spożyciem płynów i odwodnieniem. Organizm broni się przed tym ostatnim, zatrzymując większą ilość wody.
Zgodnie z przyjętymi normami mężczyźni powinni wypijać 2,5 litra płynów dziennie, natomiast kobiety 2 litry. Taka ilość wody zabezpieczy organizm przed jej niedoborem. Pamiętajmy tylko, że bywają sytuacje, kiedy zapotrzebowanie na płyny jest większe, np. w trakcie upałów. Wtedy powinniśmy zwiększyć ich ilość. Miejmy przy tym na uwadze, że wodę przyjmujemy też, spożywając zawierające ją produkty, takie jak np. owoce i warzywa.
Spożycie alkoholu
Alkohol ma właściwości odwadniające, a więc sięgając po niego, narażamy się na ryzyko zatrzymywania wody w organizmie. Jeżeli jest to naszym problemem, zrezygnujmy z jego spożycia – zwłaszcza że jest używką szkodząca całokształtowi naszego zdrowia. Organizm tylko nam za to podziękuje.
Mała aktywność fizyczna i długotrwałe przebywanie w tej samej pozycji
Nadmiarowi wody w organizmie sprzyja mała aktywność fizyczna lub zupełny brak ruchu, a także siedzący tryb życia lub długotrwałe przebywanie w jednej pozycji, np. podczas pracy przy biurku lub trwającej wiele godzin jazdy samochodem lub podróży samolotem. Osłabia to krążenie krwi i utrudnia jej odpływ, czego następstwem są zastoje limfatyczne i obrzęki, zwłaszcza w obrębie kończyn dolnych.
Jeżeli taki przypadek ma miejsce u nas, warto np. w trakcie pracy robić sobie co godzinę przerwę i chociaż na chwilę wstać od biurka i trochę się poruszać. Zwiększenie aktywności fizycznej czy pamięć o zmianie od czasu do czasu pozycji będzie mieć nieoceniony wpływ na funkcjonowanie naszego układu krążenia. A gdy krew i limfa będą krążyć swobodnie, pozbędziemy się nadmiaru wody z organizmu i zapobiegniemy jej zatrzymywaniu w przyszłości.
Wahania hormonalne
Zatrzymywanie wody w organizmie następuje również na skutek wahań hormonalnych, w tym wzrostu stężenia estrogenów (np. przed miesiączką lub przy stosowaniu tabletek antykoncepcyjnych). Kobiety mogą wtedy zauważać u siebie obrzęki, np. w obrębie piersi. Jak się okazuje, organizm gromadzi najwięcej wody w pierwszym dniu cyklu miesiączkowego. Jej ilość następnie stopniowo zmniejsza się, aby osiągnąć najniższy poziom mniej więcej w fazie owulacji (około połowy cyklu).
Niektóre leki
Gromadzenie się wody w organizmie mogą powodować również niektóre leki. Należą do nich m.in.:
- powszechnie stosowane i dostępne (zazwyczaj bez recepty) niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) zawierające takie substancje czynne jak np. ibuprofen, ketoprofen czy naproksen;
- tabletki antykoncepcyjne, szczególnie jeśli nie są odpowiednio dobrane – przyczyniając się do zatrzymywania sodu, mogą skutkować wzrostem masy ciała i wystąpieniem obrzęków;
- leki kortykosteroidowe;
- antydepresanty;
- środki farmakologiczne stosowane w przypadku nadciśnienia tętniczego.
Niektóre choroby
Za zatrzymywanie wody w organizmie mogą również odpowiadać niektóre choroby. Są to m.in.:
- choroby tarczycy, np. jej nadczynność lub niedoczynność;
- schorzenia dotyczące funkcjonowania układu limfatycznego;
- choroby układu krążenia: przewlekła niewydolność żylna, niewydolność serca, zakrzepica żył głębokich;
- schorzenia wątroby lub nerek: żółtaczka, zapalenie nerek, zespół nerczycowy.
Podsumowanie
Skuteczny, a jednocześnie najprostszy sposób na usunięcie nadmiaru wody zgromadzonej w organizmie stanowi zastosowanie wyżej opisanych wskazówek. Pamiętajmy też, że najlepszą metodą na tego typu uciążliwości zdrowotne jest zawsze profilaktyka. Jednak w sytuacji poważniejszych dolegliwości konieczna staje się konsultacja lekarska, która pozwoli na wykluczenie ewentualnych schorzeń wymagających specjalistycznego leczenia.
Zapraszamy także do przeczytania podobnych tematycznie artykułów:
Źródła
- https://insulinoopornosc.com/zatrzymywaniewody/ [dostęp: 17.03.2025]
- https://carepump.pl/blog/artykul/zatrzymanie-wody-w-organizmie-jakie-sa-przyczyny-i-jak-pozbyc-sie-nadmiaru-wody [dostęp: 17.03.2025]
- https://www.apteka-melissa.pl/blog/artykul/nadmiar-wody-w-organizmie-jak-sie-go-pozbyc,70.html [dostęp: 17.03.2025]
