Skąd się biorą wybuchy złości? Powstrzymaj atak agresji

„Kto krzyczy, woła pomocy!”

Agresja (łac. agressio – napaść) to najprostszy i najbardziej prymitywny sposób odreagowania własnego cierpienia, a także często nieświadoma próba uratowania siebie przed konsekwencjami własnych błędów. Sama złość i bolesne słowa, które padają podczas kłótni, to za mało, żeby mówić o czystej agresji.

Osoba agresywna to taka, która krzywdzi w świadomy sposób. Bardzo często jest to wynik skrywanych i skumulowanych latami lęków, których ujście znajduje w takim właśnie zachowaniu. Zaburza to normalne funkcjonowanie, relacje z bliskimi i nie tylko. Wiedz, że nie musi to być fizyczne ,,wyżywanie się” na drugiej osobie, ale to także manipulacja, obrażanie się czy izolacja względem drugiej osoby. Jest to tzw. bierna agresja. W przypadku agresorów mamy do czynienia także z agresją czynną. Do niej zaliczamy dwa rodzaje:

1. Słowną (krzyki, szyderstwa, oskarżenia, wyklinanie)
2. Fizyczną (bicie ofiary)

JAK SIĘ RODZI AGRESJA

Istnieje wiele przyczyn powstawania agresji. Mogą dotyczyć problemów psychiczno-emocjonalnych, chorób somatycznych (np. guzy, udar, nowotwór) czy zaburzeń osobowości. Bardzo istotne znaczenie ma wychowanie. Wiele ludzi nie zdaje sobie sprawy, jak wielką rolę odgrywają rodzice w kształtowaniu się osobowości. Jeśli dziecko doświadcza w dzieciństwie agresji bądź obserwuje ją na co dzień – krzyki, brak szacunku względem drugiego rodzica – istnieje spore prawdopodobieństwo, że w przyszłości samo będzie zachowywało się w podobny sposób.

Kolejnymi przyczynami są lęk i stres (traumy, problemy w pracy, w domu, upokorzenia, bezsilność). Jeśli człowiek nie potrafi radzić sobie z trudnymi emocjami, a także na bieżąco nie zawalczy o swoje zdrowie emocjonalne, poddając się stresowi, istnieje spore ryzyko, że skumulowany stres ,,pęknie” jak napompowany balonik w postaci nagłych napadów agresji (np. krzyki wobec bliskich, co można odczytać: nie radzę sobie, jestem przytłoczony).

Życie w takim napięciu powoduje, że najmniejsza rzecz jest w stanie wyprowadzić z równowagi, a to powoduje aktywowanie szeregu negatywnych skojarzeń i emocji.

Część zachowań agresywnych jest związana również z genami, a konkretnie pojawieniem się dodatkowego chromosomu Y w kodzie genetycznym, który wpływa na mniejsze IQ, trudności w podejmowaniu decyzji i słabszą kontrolę emocji. Opracowano metody dodawania lub odejmowania konkretnych genów, czego przykładem jest chociażby wyhodowanie agresywnej rasy psów typu rottweiler.

Człowiek ciągle jest narażony na walkę o samego siebie i nieuleganie bodźcom, które mogą wywołać problemy. Ważna jest tu samoświadomość, kim jestem, wiedza, jak reaguję w określonych sytuacjach, i kierowanie się dobrem swoim i bliskich.

SKUTECZNE METODY PRZECIWDZIAŁANIA AGRESJI

Jeśli doświadczyłeś kiedyś ataku agresji, wiesz, że prosta komunikacja może nie wystarczyć, żeby rozwiązać problem. Tym bardziej, że zachowania agresywne rozwijają się w człowieku od dłuższego czasu. Aby przeciwdziałać agresji potrzeba czasu. Każda metoda wymaga regularnego powtarzania, aż do osiągnięcia satysfakcjonujących wyników.

1. TEORIA KATHARSIS

Zygmunt Freud opisywał tę koncepcję jako metodę do wyładowania nagromadzonej i negatywnej energii poprzez wysiłek fizyczny. Zbyt duża ilość negatywnych uczuć może doprowadzić do skumulowania energii i niespodziewanego wybuchu złości w różnych postaciach np. przeciwko drugiej osobie. Blokowanie emocji może z kolei prowadzić do różnych przykrych dolegliwości, a nawet chorób, jak choćby nowotwór. Ważne jest, aby uwalniać złość w sposób bezpieczny, np. poprzez sport, by zminimalizować dokonywanie aktów przemocy.

2. POBUDZANIE EMPATII

W powstrzymywaniu zachowań agresywnych empatia jest ważnym czynnikiem. Ludzie odczuwają większe współczucie do innych podczas ich problemów czy chorób, a szczególnie jeśli dotyczy to małych dzieci.

Paradoksalnie, wspierając agresora, okazując zrozumienie oraz współczucie – np. widzę, że ta złość może wiązać się z tym, że dużo pracujesz i wiem, że nie chcesz mnie ranić. Pamiętaj, że jestem i będę twoim wsparciem w trudnych momentach. Jednocześnie proszę, abyś postarał się powstrzymać w swoich reakcjach. Ja za to będę przy tobie, bo cię kocham, i chciałabym, żeby nasze relacje były dobre. Wierzę, że tobie też na tym zależy – skłaniamy go do przemyśleń nad jego zachowaniem.

Tego typu komentarz może sprawić, że poczuje wyrzuty sumienia i chęć tłumaczenia się. Pokazujemy wówczas, że zależy nam na jego równowadze psychicznej i zdrowych relacjach. Może być też tak, że agresor przeżywa stresujące chwile, a nikt go nie nauczył radzić sobie z trudnymi emocjami, toteż wyładowuje je na innych. Pokazując, że można inaczej, otwieramy mu furtkę do pracy nad sobą i gwarancję wsparcia.

2. NATYCHMIASTOWA NAGANA

Naukowcy udowodnili, że karanie (nie fizyczne, a wyciąganie konsekwencji) może zredukować agresje wyłącznie wtedy, gdy jest stosowane od razu po takim zachowaniu. Psycholog Bogdan Wojciszke wymienia funkcję odstraszającą.

Funkcja odstraszająca ma hamować pojawianie się agresji u innych osób, które jeszcze nie przejawiły takiego zachowania, np. poprzez edukację, która jest najlepszą formą minimalizowania agresji. Wiedza, że zostanie się ukaranym, ma powodować powstrzymywanie się przed takim zachowaniem.

Bardzo ważną kwestią jest poznanie przyczyny pojawiania się agresji. Tylko wtedy można pracować nad powróceniem do równowagi emocjonalnej. Być może to kwestia toksycznego środowiska, relacji czy nadmiaru stresu. Kiedy już dowiemy się, co powoduje agresję, drugim krokiem będzie praca nad nią i ograniczenie (na ile to możliwe) bodźców, które mogą ją wywołać.

Jeśli zauważysz u siebie czy u innych któreś z powyższych zachowań, zwróć się do specjalisty. Agresja nie mija sama z siebie. Należy poznać przyczynę i wówczas dążyć do eliminacji. To trudna i długa droga, ale warto przez nią przejść. Na końcu czeka spokój, a o to warto walczyć.

Natalia Tatarczuch

(socjolog&coach)