Pojęcie wypalenia zawodowego (z ang. burnout) po raz pierwszy zastosował i zdefiniował amerykański psychiatra Herbert Freudenberger – określił je spadkiem poziomu energii jednostki, do którego doszło na skutek nałożenia na nią przez środowisko pracy zbyt dużej ilości zadań oraz przeciążenia problemami. Jednak obecnie najpopularniejsze jest wielowymiarowe wyjaśnienie tego terminu przez Christinę Maslach. Według pani profesor jest to psychologiczny zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji oraz obniżonego poczucia dokonań osobistych, możliwy do pojawienia się u osób, które pracują z innymi ludźmi.
Wyczerpanie emocjonalne występuje jako pierwsze, a cechuje je poczucie obciążenia oraz wyczerpania zasobów. Stan ten charakteryzują takie symptomy, jak niechęć do pracy, brak energii i motywacji do działania, utrata radości życia, wzrost drażliwości i impulsywności, trudności w zregenerowaniu się, a także poczucie nadmiernego przemęczenia i wyczerpania.
Z kolei przejawem depersonalizacji jest negatywne – często bezduszne i cyniczne – zachowanie w stosunku do innych ludzi, traktowanie ich w sposób przedmiotowy. Charakterystyczna dla tego elementu jest powierzchowność kontaktów oraz dystansowanie się od współpracowników. Obserwuje się również obojętność, chłód oraz utratę troski o innych ludzi.
W koncepcji profesor Maslach występuje też obniżone poczucie dokonań osobistych, którego przejaw stanowi spadek poczucia własnej kompetencji. Zauważa się tu nadmierną samokrytykę, zmniejszenie wiary we własną skuteczność, ponadto człowiek nie widzi sensu wykonywanej pracy i rozważa rezygnację z zawodu.
Wypalenie zawodowe – przyczyny
Wypalenie zawodowe należy do bardzo złożonych zjawisk, a jego źródła tkwią w kilku czynnikach. Do tych ogólnych zaliczamy:
- nadmiar obowiązków i przeciążenie;
- pracę pod presją czasu;
- nadmierny stres;
- obciążenie nadmiarem odpowiedzialności;
- brak możliwości rozwoju i awansu;
- nieadekwatne wynagrodzenie;
- niezgodność między oczekiwaniami a realiami pracy.
Przyczyny wypalenia zawodowego tkwią również w określonych cechach osobowości. Należą do nich:
- zaniżona samoocena;
- perfekcjonizm;
- nadmierna wrażliwość i emocjonalne rozchwianie;
- mała elastyczność;
- trudność w radzeniu sobie w sytuacjach stresowych;
- bierność w działaniu.
Znaczenie mają również warunki miejsca pracy. Do wypalenia zawodowego doprowadzić mogą takie czynniki, jak np.:
- mobbing;
- negatywna atmosfera panująca w miejscu pracy;
- nadmierna rywalizacja;
- konflikty ze współpracownikami;
- sposób wykonywania pracy (odpowiedzialność, pośpiech, ryzyko).
Wypalenie zawodowe – objawy i skutki
Wypalenie zawodowe wiąże się z szeregiem różnorodnych konsekwencji. Znacząco wpływa zarówno na nasze zdrowie fizyczne, jak i psychiczne, co z kolei utrudnia nam rzetelne wykonywanie obowiązków zawodowych, a także uniemożliwia odczuwanie radości z codziennego życia. Problem wypalenia zawodowego może w efekcie doprowadzić do pojawienia się zaburzeń lękowych, depresji czy np. chorób psychosomatycznych.
Wśród najczęściej występujących symptomów fizycznych wypalenia zawodowego wyróżniamy:
- bóle głowy i żołądka;
- chroniczne zmęczenie;
- kłopoty ze snem;
- podwyższone ciśnienie tętnicze;
- wzrost podatności na choroby.
Z kolei do często obserwowanych objawów psychicznych należą:
- smutek i przygnębienie;
- poczucie pustki i bezradności;
- pesymizm;
- zanik chęci do działania oraz wycofanie się z kontaktów towarzyskich;
- drażliwość i rozchwianie emocjonalne;
- niska samoocena;
- anhedonia (tak w psychiatrii nazywany jest stan, w którym pacjent skarży się na obniżoną zdolność lub nawet całkowitą niemożność odczuwania radości i przyjemności (zmysłowej, cielesnej, ale i emocjonalnej, intelektualnej czy np. duchowej).
Skutkiem wypalenia zawodowego jest zaniedbanie higieny życia, w tym diety i aktywności ruchowej, a także nadużywanie kofeiny, alkoholu i leków.
Zjawisko niesie też oczywiście swoje konsekwencje dla środowiska pracy. Wymienić tu można:
- częstą absencję;
- spadek wydajności pracy;
- problemy z ukończeniem rozpoczętych zadań oraz ze zorganizowaniem sobie czasu pracy;
- popadanie w konflikty ze współpracownikami;
- wzrastające poczucie niekompetencji.
Wypalenie zawodowe – co robić?
Jeśli dostrzegamy u siebie pierwsze objawy wypalenia zawodowego, warto od razu reagować:
- Zadbajmy o odpoczynek i aktywność fizyczną (co przywróci nam tzw. higienę życiową). W trakcie pracy pamiętajmy o robieniu przerw, starajmy się też oddzielać obowiązki zawodowe od czasu wolnego. Ten drugi spędzajmy z rodziną i przyjaciółmi. Czując przemęczenie, warto wziąć urlop i wyjechać – szczególnie korzystny będzie pobyt na łonie natury. Pamiętajmy o aktywności fizycznej – już sam spacer zdecydowanie poprawi nam nastrój. Ważne jest również dbanie o odpowiednią ilość i jakość snu, a także o zdrową dietę.
- Popracujmy nad lepszym ustalaniem priorytetów i granic. Zazwyczaj nie wszystkie zadania są do wykonania „na już”, nie stresujmy się więc tymi, które możemy zrobić za jakiś czas. Stawiajmy granice: ćwiczmy asertywność i nauczmy się odmawiać, tak by nie zrzucano na nas wszystkich zadań.
- Warto kontrolować swój perfekcjonizm. Zamiast bez końca pracować nad jednym zadaniem z nadzieją, że w końcu będzie idealne, z reguły lepiej jest zrealizować dany projekt po prostu dobrze.
- Nie deklarujmy przełożonym realizacji nieosiągalnych celów – wyznaczajmy je realnie.
- W miarę możliwości zadbajmy o rozwój zawodowy. Poszukajmy interesujących nas sfer z naszej lub innej branży i spróbujmy się w nich wyspecjalizować. Jeżeli jednak chcemy dokonać całkowitej zmiany drogi zawodowej, warto rozeznać się, jakie są alternatywy i jak możemy rozwijać się w ich kierunku.
- Jako że jednym z objawów wypalenia zawodowego jest bardzo niskie poczucie własnej wartości, jak i postrzeganie wszystkiego w czarnych barwach, warto próbować docenić siebie i swoje dokonania. W takim przypadku dobrze jest np. porozmawiać z przyjacielem, który na nas, na nasze życie i dotychczasowe osiągnięcia spojrzy z pewnością bardziej obiektywnie.
- W sytuacji, gdy czujemy, że wszystkie nasze dni są identyczne i dopadła nas rutyna, dobrze jest poszukać sobie dodatkowego zajęcia – nowego hobby. Kto wie, może z biegiem czasu stanie się ono naszą prawdziwą pasją, która z kolei skłoni nas do zmiany ścieżki zawodowej?
- Kiedy towarzyszy nam poczucie zupełnej niemocy i braku sił do wprowadzenia jakichkolwiek zmian, najwyższy czas na kontakt i rozmowę ze specjalistą. Może to być np. psycholog lub profesjonalny, certyfikowany coach. U boku takiego specjalisty możemy skutecznie dojść do źródeł naszych problemów, a przede wszystkim opracować metody na poradzenie sobie z nimi.
Źródła:
- https://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/syndrom-wypalenia-zawodowego-objawy-przyczyny-leczenie-skutki/
- https://interviewme.pl/blog/wypalenie-zawodowe?network=x&device=m&adposition=&adgroupid=&placement=&network=x&device=m&adposition=&adgroupid=&placement=
Najnowsze komentarze