Starzenie się populacji staje się coraz bardziej palącym wyzwaniem w społeczeństwach na całym świecie. W miarę jak ludzie żyją dłużej, istotne staje się zrozumienie czynników wpływających na zdrowe starzenie się. Oprócz aspektów fizycznych, psychospołeczne czynniki mają istotny wpływ na jakość życia osób starszych.
Proces starzenia się ludności jest obecnie jednym z najważniejszych zjawisk demograficznych, które dotykają społeczeństwa Europy i innych rozwiniętych krajów na całym świecie. Przewiduje się, że ten trend będzie się nasilał w przyszłości, co spowoduje fundamentalną zmianę proporcji pomiędzy osobami młodymi a starszymi. Liczba ludzi w wieku produkcyjnym, zdolnych do pracy i reprodukcji, będzie maleć, podczas gdy liczba osób starszych, potrzebujących wsparcia i opieki, będzie rosła [1].
Istnieje wiele aspektów, które pomagają opóźnić proces starzenia się, a także sprawić, że nie będzie on uciążliwym zjawiskiem. Dlaczego uciążliwym? Ponieważ im człowiek staje się starszy, tym bardziej jest narażony na problemy zdrowotne. Należy pamiętać, że pomoc takim osobom musi przyjść z zewnątrz. Warto więc, aby zaangażowały się w to najlepiej osoby najbliższe, ponieważ te relacje są już znane dla starszych, co daje im poczucie bezpieczeństwa. Nie zawsze się to jednak sprawdza, ponieważ bywa, że relacje w rodzinie są skomplikowane lub też brakuje najzwyczajniej chęci, aby pomóc osobom starszym. Wielu ludzi woli skupić się bardziej na sobie i swoim rozwoju, niż poświęcić swój czas rodzicom/ dziadkom.
Zakładając jednak, że ta pomoc jest obecna, wymieniam poniżej czynniki ochronne, które pomagają nie tyle uniknąć, co pomóc osobom starszym znieść bolączki zaawansowanego wieku.
Czynniki Ochronne:
Wsparcie społeczne
Jakość relacji społecznych odgrywa kluczową rolę w zdrowym starzeniu się. Silne więzi rodzinne, przyjaźnie oraz uczestnictwo w społeczności mogą zapewnić wsparcie emocjonalne i instrumentalne, zmniejszając ryzyko depresji i izolacji społecznej. Starsze osoby przede wszystkim czują się wtedy ważne, potrzebne i, co najistotniejsze, kochane. Ma to ogromne znaczenie, ponieważ nawet jeżeli taki starszy człowiek jest chory, łatwiej jest mu znosić trudności, bo wie, że ma dla kogo walczyć.
Hobby
Zainteresowania odgrywają istotną rolę w życiu osób w każdym wieku, a zwłaszcza w procesie starzenia się. Niezależnie od tego, czy jest to kolekcjonowanie znaczków, uprawianie ogrodu czy nauka gry na instrumencie muzycznym, hobby przynoszą liczne korzyści zarówno fizyczne, jak i psychiczne dla osób starszych. Zajęcia związane z hobby mogą stymulować umysł poprzez wyzwania intelektualne. Nauka nowych umiejętności, rozwiązywanie problemów czy tworzenie nowych rzeczy może pomóc w utrzymaniu zdolności poznawczych, zapobiegając ich spadkowi w związku ze starzeniem się. Mogą także przynosić ogromną satysfakcję i radość, co jest szczególnie ważne w późniejszym okresie życia.
Tworzenie czegoś własnymi rękami, obserwacja efektów swojej pracy czy osiąganie celów w ramach hobby może znacząco wpłynąć na ogólne poczucie szczęścia i satysfakcji z życia. Wspólne hobby mogą być doskonałą okazją do nawiązywania nowych znajomości i integracji społecznej, co jest kluczowe dla zachowania dobrego samopoczucia i zdrowia psychicznego w starszym wieku.
Zdrowy styl życia
Regularna aktywność fizyczna jest kluczowa dla utrzymania sprawności fizycznej i zdrowia serca. Ćwiczenia o umiarkowanej intensywności, takie jak spacery, jazda na rowerze czy pływanie, pomagają w utrzymaniu elastyczności mięśni i stawów, poprawiając równowagę i koordynację.
Zdrowa i zrównoważona dieta jest bardzo ważna dla utrzymania odpowiedniej wagi i zapewnienia organizmowi niezbędnych składników odżywczych. Dieta bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, białka roślinne i zdrowe tłuszcze może pomóc w zapobieganiu chorobom.
Dodatkowo, unikanie szkodliwych substancji, zaprzestanie spożywania alkoholu i palenia papierosów to istotne czynniki wpływające na zdrowie w późniejszym wieku. Palenie papierosów zwiększa ryzyko chorób serca, nowotworów oraz chorób układu oddechowego, podczas gdy spożywanie alkoholu może prowadzić do uszkodzenia wątroby i zwiększać ryzyko chorób serca.
Warto dodać, że dotyczy to osób w każdym wieku. Jeśli jesteś młody, teraz może wydawać się to nieistotne, ale w przyszłości przyniesie poważne konsekwencje. Dlatego dbajmy o zdrowie już dziś!
Pozytywne nastawienie
Optymizm i elastyczność psychiczna mogą pomóc w radzeniu sobie z trudnościami życiowymi związanymi ze starzeniem się. Osoby, które zachowują pozytywne podejście do życia, często radzą sobie lepiej ze stresem i chorobami. Dotyczy to też pewnej siły psychicznej i determinacji w przezwyciężaniu trudności. Ludzie, którzy zachowują pozytywne nastawienie, łatwiej znoszą przeciwności losu, ponieważ wierzą, że będzie lepiej i że to, co teraz jest nieprzyjemne, kiedyś minie. Jeśli patrzymy na życie pesymistycznie, będziemy również przyciągać problemy.
Przyciągasz to, na czym się skupiasz. Nie stawiaj sobie za cel unikanie problemu, ale stawiaj sobie za cel to, o czym marzysz. Ponadto optymiści starają się też otaczać ludźmi podobnymi do siebie, dlatego jeśli osoby starsze, które szczególnie potrzebują bliskości i troski, mają wokół siebie innych pozytywnie nastawionych ludzi, są po prostu szczęśliwsze.
Powyżej wymieniłam to, co pomaga starszym osobom w radzeniu sobie z zaawansowanym wiekiem. Istnieją jednak czynniki ryzyka, które sprawiają, że trudniej jest iść przez życie. Jakie to czynniki?
Czynniki Ryzyka:
Izolacja społeczna
Jako ludzie jesteśmy istotami społecznymi i nikt nie powie, że czuje się szczęśliwy, kiedy jest zupełnie sam. Nawet jeśli osoba jest introwertyczna, czuje się lepiej, wiedząc, że ma bliskich, którzy ją kochają. To poważny problem, zwłaszcza w kontekście procesu starzenia się. Istnieje wiele przyczyn, które mogą prowadzić do izolacji społecznej u osób starszych, np. śmierć partnera życiowego, przyjaciół lub krewnych. Osoby starsze, które straciły bliskich, mogą mieć trudności z nawiązywaniem nowych relacji i integracją społeczną.
Kolejnym przykładem jest przejście na emeryturę, które zmienia codzienne życie i rutynę osób starszych. Bez codziennej pracy często tracą one naturalne środowisko społeczne i kontakt z kolegami z pracy, co prowadzi właśnie do izolacji społecznej.
Następnie problemy z mobilnością, takie jak niepełnosprawność fizyczna, trudności w chodzeniu lub korzystaniu z transportu publicznego, mogą ograniczać zdolność osób starszych do spotkań z innymi ludźmi. Taka osoba może czuć się z tego powodu gorsza, niepotrzebna, co dodatkowo negatywnie wpłynie na jej psychikę. Dlatego istotne jest podejmowanie działań mających na celu zapobieganie izolacji społecznej, np. poprzez promowanie aktywności społecznej, tworzenie bezpiecznych przestrzeni dla osób starszych oraz dostarczanie wsparcia i możliwości integracji społecznej.
Brak aktywności i celu
Osoby starsze, które tracą zainteresowanie życiem i nie angażują się w żadne aktywności społeczne ani osobiste, mogą odczuwać brak sensu i celu życiowego, co negatywnie wpływa na ich samopoczucie. Przejście na emeryturę może być początkiem dla realizacji zainteresowań, na które do tej pory nie było czasu. Bez konkretnych zadań do wykonania osoby starsze mogą mieć trudności ze znalezieniem sensu w swoich codziennych działaniach. Brak większej aktywności i celu życiowego może prowadzić do poczucia bezużyteczności i utraty poczucia własnej wartości. Osoby starsze, które nie angażują się w żadne działania czy aktywności społeczne, mogą czuć się zbędne lub niepotrzebne społecznie.
Problemy zdrowotne
Problemy zdrowotne i ograniczenia fizyczne mogą prowadzić do pogorszenia samopoczucia psychicznego i społecznego osób starszych, utrudniając utrzymywanie aktywności społecznej. Osoby starsze często cierpią na różnego rodzaju choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroby serca czy schorzenia układu oddechowego. Zarządzanie tymi schorzeniami wymaga regularnego leczenia i opieki medycznej, co może być wyzwaniem.
Ważne jest regularne monitorowanie zdrowia, właściwe leczenie, aktywność fizyczna, dbanie o zdrową dietę oraz wsparcie społeczne, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia tych problemów i poprawić jakość życia osób starszych.
Zdrowe starzenie się to złożony proces, który jest determinowany przez szereg czynników, zarówno fizycznych, jak i psychospołecznych. Wsparcie społeczne, aktywność społeczna oraz pozytywne nastawienie są kluczowe dla utrzymania zdrowia psychicznego i społecznego osób starszych. Z kolei izolacja społeczna, negatywne doświadczenia życiowe oraz stereotypy dotyczące starzenia się mogą prowadzić do pogorszenia jakości życia i samopoczucia. Dlatego też istotne jest promowanie środowisk sprzyjających aktywnemu i pełnowartościowemu starzeniu się poprzez zapewnienie wsparcia społecznego, stymulujących aktywności społecznych oraz eliminowanie negatywnych stereotypów dotyczących starzenia się.
Natalia Tatarczuch
(Socjolog&Coach)
Przypis
1. S. Kurek, Typologia starzenia się ludności Polski w ujęciu przestrzennym, Kraków 2008, s.7.
Najnowsze komentarze