Człowiek ma 4 pary zatok przynosowych: szczękowe, czołowe, klinowe i sitowe. Tworzą one puste przestrzenie pomiędzy kośćmi twarzoczaszki, które łączą się ze sobą niewielkimi otworami. Są one wypełnione powietrzem i wyścielone błoną śluzową, która produkuje wydzielinę. Kiedy jesteśmy zdrowi, wydzielina ta jest regularnie wydalana na zewnątrz, a powietrze, które wdychamy, bez problemu wentyluje cały układ oddechowy. Jeśli zatoki działają prawidłowo, w ich wnętrzu nie znajdują się żadne bakterie.
Funkcje zatok
Zatoki pełnią wiele funkcji:
- Nawilżają, oczyszczają, a także ogrzewają wdychane powietrze;
- Wyrównują różnice ciśnień, które tworzą się podczas oddychania;
- Stanowią ochronę wrażliwych struktur mózgu przed urazami, zapewniając przy tym niższą masę twarzoczaszki dzięki pustym przestrzeniom;
- Działają ochronnie wobec ucha środkowego;
- Mają udział w modulacji głosu.
Za sprawą swoich właściwości zatoki umożliwiają nawilżonemu, oczyszczonemu i ogrzanemu powietrzu przedostanie się do dolnych dróg oddechowych bez ich podrażnienia. Prawidłowo działające zatoki są elementem ochrony immunologicznej – stanowią barierę organizmu przed wnikaniem bakterii, wirusów i innych drobnoustrojów.
Kiedy dochodzi do stanu zapalnego zatok, pojawia się obrzęk błony śluzowej wyścielającej zatoki, a to z kolei skutkuje zagęszczeniem i gromadzeniem się wydzieliny filtrującej wdychane powietrze. Zatoki tracą swoja drożność, a ich wentylacja jest ograniczona. Zalegająca wydzielina i powietrze pozostają w zatokach, tworząc tym samym idealne środowisko do dalszego namnażania się zarazków.
Przyczyny
Do najczęstszych przyczyn zapalenia zatok należą:
- Zakażenie wirusowe (np. wirus grypy, paragrypy, rinowirusy czy adenowirusy), które jest następstwem niedoleczonej lub nawracającej infekcji górnych dróg oddechowych;
- Infekcje bakteryjne lub grzybicze;
- Nieprawidłowości w budowie anatomicznej – w tym wypadku stany zapalne zatok mogą wynikać np. ze skrzywionej przegrody nosowej lub nieprawidłowych (zbyt wąskich) otworów między zatokami;
- Narażenie na substancje drażniące błonę śluzową (np. dym papierosowy, zanieczyszczenia środowiska);
- Alergie;
- Występowanie polipów w zatokach, które blokują ich ujście.
Objawy
Objawy zapalenia zatok są dość charakterystyczne, a należą do nich:
- Zatkany nos (czasami nawet bez kataru);
- Katar o zabarwieniu zielonym lub żółtym;
- Rozpierający ból głowy nasilający się szczególnie przy pochylaniu, w godzinach rannych, a także przy aktywności fizycznej czy kichaniu;
- Uczucie ciśnienia w głowie i uszach;
- Ból kości policzkowej (pod oczami);
- Ból gardła;
- Ból ucha;
- Podwyższona temperatura ciała;
- Ogólne złe samopoczucie;
- Utracony lub zaburzony węch;
- Brak apetytu.
Domowe sposoby na zatoki
Inhalacje i „parówki”
Niekwestionowanym liderem wśród naturalnych metod na zatoki są domowe inhalacje. Mogą je stosować zarówno dzieci i dorośli, jak i osoby starsze. Ich działanie jest kilkutorowe:
- nawilżają drogi oddechowe;
- odkażają drogi oddechowe;
- udrażniają zatkane zatoki, tym samym umożliwiając swobodne oddychanie.
Inhalacje są proste w zastosowaniu – wystarczy inhalator lub domowy zestaw w postaci garnka z gorącą wodą i ręcznika. Działają szybko i skutecznie – dzieje się tak za sprawą bezpośredniego trafiania użytego preparatu do dróg oddechowych.
Jeśli mamy inhalator, można użyć gotowego preparatu. W zależności od potrzeby może to być:
- Sól fizjologiczna o stężeniu 0,9%, która nawilża i oczyszcza;
- Sól hipertoniczna o stężeniu 1,5% lub 3% (bardziej słona od fizjologicznej), która upłynnia wydzielinę, co ułatwia jej usuwanie na zewnątrz.
Z kolei tzw. „parówka” na zatoki polega na pochyleniu się z ręcznikiem na głowie nad garnkiem z gorącą wodą i wdychaniu unoszącej się z niego pary.
Do inhalacji tą metodą może posłużyć:
- Sól kuchenna – około 2 łyżki na 0,5 l gorącej (ale nie wrzącej) wody;
- Olejki eteryczne (kilka kropel): miętowy, eukaliptusowy, sosnowy, tymiankowy lub z drzewa herbacianego;
- Zioła w ilości 50 g na 1 l wody, które gotujemy pod przykryciem przez około 10-15 minut (np. rumianek, tymianek, szałwia).
Co istotne, inhalacji przy wykorzystaniu olejków eterycznych oraz mieszanek ziołowych nie należy stosować u alergików oraz u dzieci poniżej 6. roku życia.
Okłady na zatoki
Odczuwany przy zapaleniu zatok rozpierający ból głowy to efekt napierania gromadzącej się wydzieliny na dobrze unerwioną błonę śluzową, która wyściela drogi oddechowe. Szybką i odczuwalną ulgę przyniosą w takim wypadku ciepłe okłady przykładane do czoła i nasady nosa. Co więcej, pomogą one przy okazji udrożnić nos, a także zmniejszą uczucie ciśnienia w głowie. Można je wykonywać nawet kilka razy dziennie.
Jak to zrobić? Wystarczy, że zanurzymy ręcznik w gorącej wodzie i odciśniemy go z jej nadmiaru po uprzednim upewnieniu się, że temperatura materiału nie jest za wysoka. Następnie kładziemy się na łóżku i przykładamy okład do czoła, nasady nosa lub policzków na 3 minuty. Opcjonalnie można taki ciepły okład stosować naprzemiennie z chłodnym, który przykładamy na ok. 30 sekund.
Do wykonania takiego domowego okładu może posłużyć również:
- Ręcznik zagrzany na kaloryferze;
- Woreczek wypełniony rozgrzaną na patelni gorczycą, solą jodowo-bromową lub grochem;
- Żelowy kompres podgrzany zgodnie z zaleceniami producenta;
- Termofor wypełniony suszonymi pestkami wiśni.
Płukanie zatok
Płukanie (inaczej irygacja) zatok ma kilkutorowe działanie:
- Usuwa nadmiar zgromadzonej wydzieliny;
- Wypłukuje drobnoustroje oraz alergeny;
- Nawilża przesuszoną błonę śluzową zatok.
Do płukania stosowany jest wodny roztwór chlorku sodu o stężeniu fizjologicznym lub hipertonicznym. Najprościej jest kupić w aptece gotowy zestaw do irygacji zatok. Składa się on z butelki oraz saszetek z gotową porcją chlorku sodu. Wystarczy rozpuścić ją w określonej ilości przegotowanej wody (jak instruuje załączona ulotka). Niektóre z preparatów do płukania zatok wzbogacane są dodatkowo o naturalne składniki, np. ektoinę, która pomaga w nawilżeniu przesuszonej błony śluzowej nosa i zatok.
Płukanie zatok zaleca się wykonywać nad wanną lub umywalką. W tym celu należy przechylić głowę w bok (tak, aby ucho dotykało ramienia), a następnie delikatnie wlewać roztwór chlorku sodu do dziurki nosa – tak, aby płyn wypłynął drugą dziurką. Podczas takiej irygacji należy oddychać przez usta. Po przepłukaniu jednego otworu nosowego przechodzimy do drugiej dziurki nosa.
Nawilżanie – woda morska do nosa
Chcąc nawilżyć i oczyścić zatoki, a przy tym udrożnić zatkany nos, możemy zastosować kolejny domowy sposób, jakim jest roztwór wody morskiej w aerozolu. Dostępne są roztwory izotoniczne lub hipertoniczne, których używamy w zależności od oczekiwanych rezultatów. Aerozole z wodą morską cechuje łatwość użycia i poręczność, a dostępne są w różnych objętościach, dzięki czemu możemy mieć je przy sobie i zastosować w każdych warunkach.
Nawilżanie – nawilżacz powietrza
Jako że prawidłowe nawilżenie stanowi podstawę oczyszczania zatok, dobrym pomysłem jest zakup nawilżacza powietrza. Urządzenie to pozwoli utrzymać optymalny poziom wilgotności w domu. Dobrze jest mieć je w szczególności przy łóżku i uruchamiać na noc.
Co istotne, nawilżacz powietrza należy utrzymywać w czystości, inaczej namnożą się w nim komórki grzybowe. Zanieczyszczone urządzenie przyniesie więcej szkody niż pożytku dla naszego zdrowia.
Nawilżanie – picie wody
Pamiętajmy, by o nawilżenie dbać nie tylko od zewnątrz, ale także od wewnątrz. Dlatego pijmy duże ilości wody. Dobrym wyborem będą również napary ziołowe. Zdecydowanie wyeliminujmy natomiast napoje procentowe, które tylko osłabiają organizm, a do tego mogą pogłębiać obrzęk śluzówki.
Naturalne, domowe sposoby na zapalenie zatok są porównywalnie skuteczne do leków z apteki. Co ważne, są bezpieczne dla dzieci i kobiet w ciąży. Jeśli jednak przyczyną choroby jest infekcja bakteryjna lub jeśli zapalenie często nawraca, niezbędna staje się konsultacja z lekarzem i odpowiednie leczenie farmakologiczne.
Informacje przedstawione w powyższym artykule są poradami i mają charakter poglądowy. Przed zastosowaniem prosimy o konsultację z lekarzem.
Źródła:
- https://upacjenta.pl/poradnik/zapalenie-zatok#zapalenie-zatok-leczenie
- https://www.doz.pl/czytelnia/a16501-Domowe_sposoby_na_zatoki__skuteczne_naturalne_metody_walki_z_chorymi_zatokami
- https://www.allecco.pl/artykuly/zatoki-kompendium-wiedzy-na-temat-budowy-funkcji-i-chorob-zatok.html
